پژوهش‌های علوم تاریخی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

همکاری با انجمن و موسسه

شیوه ارجاع نویسی و منبع نویسی

راهنمای نویسندگان

نمونه کار انگلیسی

هزینه انتشار

فرم اصالت اثر

فرم تعارض منافع

نمونه کار فارسی

راهنمای ارکید

راهنمای ثبت نام در پابلونز

داوران

مُهرها و نگین‌های پادشاهان ساسانی؛ بررسی هویت پادشاه و نقش‌مایه‌های حک شده بر این آثار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران قبل از اسلام، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه تاریخ، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران.

چکیده

مهرها و نگین‌های منتسب به شاهان ساسانی اگر چه در مقایسه با مجموع مهرهای بر جای‌ مانده از این دوره اندک‌ شمارند، به لحاظ جنس، تزئینات به کار رفته در ساخت و نقوش حک شده بر آن‌ها از سایر مهرهای این دوره متمایزند. نقوش حک شده بر این مهرها عبارتند از تصویر چهره پادشاه، صحنه پیروزی بر دشمن، و برخی از حیوانات. اساس آگاهی‌های ما از این مهرها متکی به آثار موجود در موزه‌ها و در برخی موارد صرفاً توصیفی است که در منابع نوشتاری آمده‌اند. با توجه به اینکه در مورد هویت برخی از پادشاهان نقش شده بر مهرها و نگین‌ها اختلاف نظرهایی در میان پژوهشگران وجود دارد، این پژوهش با بررسی مهرها و نگین‌های شاهان ساسانی موجود در موزه‌ها و گزارش‌های متون اسلامی و تمرکز بر نقش‌مایه‌های آن‌ها به دنبال تعیین هویت پادشاهان نقش‌شده و همچنین میزان تأثیرپذیری ساسانیان از هنرهای پیشین و معاصران آن‌ها است. بررسی‌‌ها بیانگر آن است که بن‌مایه مهرهای شاهان ساسانی همانند سایر آثار هنری این دوره تأثیر پذیرفته از الگوهای ایران باستان و تمدن‌های شرق باستان است. همچنین، تأثیرپذیری ساسانیان از الگوهای غربی و همسایگان در قالب ظاهری و به پیروی از سبک روز مشاهده می‌شود؛ اگرچه در بیشتر موارد ساسانیان این الگوها را با استانداردهای خود تطبیق داده‌اند. در رفع ابهامات موجود در خصوص شناسایی پادشاهان نقش شده بر مهرها نیز بایستی از سایر آثار هنری این دوره بهره گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Seals and signets of Sasanian Kings; identification of king and engraved motifs on them

نویسندگان [English]

  • Behrokh Jamali 1
  • Mohammad Hasani 2

1 p.h.d student - history of Iran before Islam -Azad university central Tehran

2 Faculty member

چکیده [English]

Although the number of the seals and signets attributed to Sasanian Kings is small compared to the collection of the remaining seals from this period, they are distinguished from the other seals of the period due to their materials, embellishments, used in the structure and inscribed motifs on them. The Sasanian kings to whom a seal or signet is attributed include Ardeshir I, Shapur I, Narseh, Bahram IV, Bahram V, Peroz, Kavad I, Khosrow A, and Khosrow Parviz. The motifs on these seals are the kings’ portraits, the scene of victory over the enemy, and some animals. The base of our knowledge about these seals relies on the items remaining in the museums and sometimes, simply on the descriptions in the written resources. As there is a disagreement between the researchers about the identity of some kings inscribed on the seals and signets, this survey is going to identify the kings and illuminate the amount of Sasanians’ impressibility from their contemporaries and previous arts through studying the seals and signets of Sasanian kings existing in the museums and Islamic texts focusing on their motifs. The studies show that the theme of the Sasanian kings’ seals is influenced by the patterns of ancient Iran and eastern civilizations. Also, the impressibility of Sasanians from western patterns and the neighbors is seen in the external form and following their method; however, in most cases, Sasanians adjusted these patterns to their own standards. Other artistic works of this period and new findings can be used to remove the ambiguities about the kings inscribed on the seals

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sasanian kings
  • seals and signets
  • identification
  • motif of seals
  • art of ancient Iran
مراجع
اکرمن، فیلیس و آرتور پوپ، سیری در هنر ایران، ترجمۀ ناصر نوروز‌زاده چگینی، جلد2، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی، 1387.
بریان، پی‌یر، تاریخ هخامنشیان از کورش تا اسکندر تاریخ شاهنشاهی ایران، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، جلد دهم/ بخش اول، تهران، توس، 1391.
بلاذری، ابوالحسن احمد بن‌ یحیی، فتوح‌البلدان، ترجمۀ محمد توکل، تهران، نقره، 1337.
بهار، مُهرداد، « تخت جمشید باغی مقدس با درختان سنگی»، از اسطوره تا تاریخ، گردآورنده ابوالقاسم اسماعیل‌پور، چاپ هفتم، تهران، چشمه، 1390.
پاوستوس بوزند، تاریخ ارمنیان، ترجمۀ گارون سرکسیان، تهران، نائیری، 1383.
پرادا، ایدات (با همکاری رابرت دایسون و چارلز ویلکینسون)، هنر ایران باستان (تمدن‌های پیش از اسلام)، ترجمۀ یوسف مجیدزاده، چاپ چهارم، تهران، دانشگاه تهران، 1391.
پورداوود، ابراهیم، «شاهین- آله (نشان ایران باستان) »، فرهنگ ایران باستان، چاپ دوم، تهران، اساطیر، 1386.
پورداوود، ابراهیم، یشت‌ها، ادبیات مزدیسنا2 ، ج1، چاپ دوم، تهران، طهوری، 1347.
حسنی، میرزا محمد، نقش برجسته‌های نویافته ساسانی (2004-1950م)، تهران، ققنوس، 1393.
زارع، شهرام، «چو خورشید زد پنجه بر پشت گاو-آیا شاهین نماد جانور نمای ایزد مُهر است؟»، باستان‌پژوهی، دو فصلنامه ایران‌شناسی(باستان‌شناسی، میراث فرهنگی و علوم پیوسته)، دورۀ جدید، سال سوم، شمارۀ ششم، 77-92، شهریور 1389.
شاکد، شائول، از ایران زردشتی تا اسلام (مطالعاتی درباره تاریخ دین و تماس‌های میان فرهنگی)، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، تهران، ققنوس، 1388.
سپرد، دورای،« هنر ساسانی»، تاریخ ایران کمبریج، از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ترجمۀ حسن انوشه، جلد3، بخش2، چاپ ششم، تهران، امیرکبیر، 1393.
شهیدی، علی، « مُهرهای خسرو انوشیروان»، جرعه بر خاک، یادنامه یحیی ماهیار نوایی، تهران، مرکز دائره‌المعارف اسلامی، 1387.
 شیپمان، کلاوس، مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، چاپ چهارم، تهران، فرزان روز، 1396.
عریان، سعید، راهنمای کتیبه‌های ایرانی میانه‌ پهلوی - پارتی، تهران، علمی، 1382.
علی‌محمدی، نعمت‌اله و محرم باستانی، « مُهر عقیق ساسانی در موزه ملی پاریس»،  دو فصلنامه تخصصی تاریخ ایران اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال ششم، شمارۀ دوم،103- 126، پاییز و زمستان 1397.
فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامۀ فردوسی، زیر نظر برتلس، جلد2، تهران، کارنامه کتاب، 1380.
فرنبغ دادگی، بندهش، پژوهش مُهرداد بهار، چاپ چهارم، تهران، توس، 1390.
فون‌گال، هوبرتوس، جنگ سواران: در هنر ایرانی و هنر متأثر از هنر ایرانی در دورۀ پارت و ساسانی، ترجمۀ فرامرز نجد سمیعی، تهران، نسیم دانش، 1378.
قلی‌زاده، خسرو، دانشنامه اساطیری جانوران و اصطلاحات وابسته، تهران، کتاب پارسه، 1392.
کالییری، پی‌یر فرانچسکو، «در زمینه انتشار تصاویر میترا در ایران ساسانی: مدرکی جدید از مُهری در موزه بریتانیا»، ترجمۀ زهرا کوزه‌گری، باستان‌پژوهی، دو فصلنامه ایران‌شناسی، دورۀ جدید، سال چهارم، شمارۀ 9-8، 54- 63، 1390.
کخ، هاید ماری، از زبان داریوش، ترجمۀ پرویز رجبی، چاپ چهاردهم، تهران، کارنگ، 1389.
کریستن‌سن، آرتور، ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، ویراستاری حسن رضایی باغ بیدی، چاپ نهم، تهران، صدای معاصر، 1395.
کریستن‌سن، آرتور، وضع ملت و دولت و دربار در شاهنشاهی ساسانی، ترجمۀ مجتبی مینوی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1314.
کمپارتی، متئو، « هنر و باستان‌شناسی ساسانی»، تاریخ جامع ایران، ترجمۀ شیما جعفری دهقی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج4، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1393.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی ‌بن ضحاک‌ بن محمد، زین‌الاخبار، تصحیح سعید نفیسی، تهران، رنگین، 1333.
گریسون، مارک و مارگارت کول روت، تاریخ هخامنشیان، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، ج 9، تهران، توس، 1389.
گیرشمن، رومن، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمۀ محمد معین، چاپ 9، تهران، علمی و فرهنگی، 1372.
ــــــــــــــ، هنر ایران (در دوران پارتی و ساسانی)، ترجمۀ بهرام فره‌وشی، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی، 1390.
لباف خانیکی، رجبعلی و رسول بشاش کنزق، «سنگ‌نگاره لاخ‌مزار بیرجند»، سلسلۀ مقالات پژوهشی1، (باستان‌شناسی، کتیبه‌های کهن)، تهران، سازمان میراث فرهنگی، 1373.
لوکونین، ولادیمیر.گ، تمدن ایران ساسانی، ترجمۀ عنایت‌اله رضا، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی، 1365.
مرادی، یوسف،« سرگچی با تاج خسرو دوم» ، باستان‌شناسی و تاریخ، سال هجدهم، شمارۀ دوم (پیاپی36)، 19، بهار و تابستان1383.
مسعودی، علی بن ‌الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تصحیح یوسف اسعد داغر، ج 1-2، بیروت، دارالاندلسم، 1973.
ـــــــــــــــــــ، مروج الذهب و معادن الجوهر ، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد1، تهران، علمی و فرهنگی،1382.
مشکور، محمدجواد، تاریخ سیاسی ساسانیان، ج1، چ 1، تهران، دنیای کتاب، 1367.
مطلوب‌کاری، اسماعیل، درآمدی بر مبانی مشروعیت در دولت ساسانی، نظریه و روش در دوره‌بندی تاریخ آخرین شاهنشاهی باستانی ایران، تهران، نگاه معاصر، 1399.
مکنزی، دیوید نیل، فرهنگ کوچک زبان‌های پهلوی، ترجمۀ مهشید میر فخرایی، چ 6، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1394.
نصیرالدین طوسی، محمد بن حسن، تنسوخ‌نامه ایلخانی، مقدمه و تعلیقات سید محمدتقی مدرس رضوی، چاپ دوم، تهران، اطلاعات، 1363.
هال، کالی، دانشنامه جواهرات، ترجمۀ محمد عربشاهی، مشهد، ترانه، 1392.
هرتسفلد، ارنست، ایران در شرق باستان، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دانشگاه شهید باهنر کرمان، 1381.
هرمان، جورجینا، تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان، ترجمۀ مُهرداد وحدتی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1373.
هینتس، والتر، یافته‌های تازه از ایران باستان، ترجمۀ پرویز رجبی، چاپ چهارم، تهران، ققنوس، 1392.
Agostini, D. & Shaked, S., “Two Sasanian Seals of Priests”, Bulletin of the Asia Institute, 27, 99-105, 2017.
Babelon, E., Catalogue des Camées Antiques et modernes, (dela biblio theque nationale) album des planches, par, ernest Leroux éditeur, paris, 1897.
Bivar, A.D.H, Catalogue of the western Asiatic seals in the British museum stamp seals, II: The Sasanian dynasty, published by the Trustees of the British museum, London, 1969.
Daryaee, T., “A Note on the Great Seal of Peroz and Middle Persian NYCNY”, Indo-Iranian Journal, 48(3-4), 195-197, 2005.
Ghirshman, R., Fouilles de châpur, Bichapour, Vol. I, Librairie Orientaliste Paul Geuthner, Paris, 1971.
Gignoux, PH., “A Propos de I’airiiana vaējah” Studia Iranica 29, fas.2, 163-166, 2000.
Gyselen, R., Sasanian Seals and Sealing in the A. Saeedi collection, Acta Iranika, 44, Leuven, 2007.
Gyselen, R., Note de glyptique sassanide Le phénomène des motifs iconographiques communs à ’Iran Sassanide et au basin méditerranéen, Ērān ud Anērān, Studien zu den Beziehungen zwischen dem Sasanidenreich und der Mittelmeerwelt, 83-103, 2006.
Harper, P.O., The Royal Hunter Art Of The Sasanian Empire, New York, 1978.
Lerner, J. A., “A Note on Sasanian Harpies”, Journal of Persian studies. (British instititute of Persian Studies) Iran, 3, 166-171, 1975.
Lerner, J. A., “Sasanian seals in the department of medieval and later antiquities of the British museum”, Journal of Near Eastern Studies, The University of Chicago Press, 35) 3(, 183-187, 1976.
Ritter, N. C., On The Development Of Sasanian Seals And sealing Practice: A Mesopotamian Approach, Leiden, 99-114,2017.
Von der osten, H. H., The Museum collection of Oriental Seal- Stones, The Metropolitan Museum of art bulletin, 20 )3(,80-85,1925.
 
 
 
 
 
پژوهش‌های علوم تاریخی
دوره 13، شماره 3
آذر 1400
صفحه 57-80
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار