نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران دوره اسلامی، گروه تاریخ و ایران شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

10.22059/jhss.2022.338133.473534

چکیده

تأسیس بانک استقراضی روس در ایران، آغاز فصل جدیدی از توسعه‌طلبی‌ها و سیاست‌های سلطه‌جویانه این کشور در ایران بود که بر ارکان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این سرزمین تأثیرات عمیقی گذاشت. پس از افتتاح شعبه مرکزی بانک استقراضی در تهران، روسیه به‌تدریج شعبه‌های بانک خود را در ایالات با اهمیت، ازجمله ایالت‌های شمالی ایران، تأسیس نمود و بیش از پیش، نفوذ اقتصادی و سیاسی خود را توسعه داد. استرآباد به سبب موقعیت جغرافیایی‌اش و همجواری و ارتباطی که با روسیه داشت، مورد توجه ویژه آن‌ها قرار گرفت و از اولین ایالت‌هایی بود که شعبه بانک استقراضی در آن تأسیس گردید؛ اگرچه این بانک نه در مرکز این ایالت، بلکه در شهر ساحلی بندرگز که مهم‌ترین بندر تجارت خارجی استرآباد بود، تأسیس شد. چرایی انتخاب بندرگز به‌عنوان محل تأسیس بانک و فعالیت‌ها و کارکرد بانک در این ایالت و اینکه بانک چه تأثیری بر زندگی اهالی استرآباد گذاشت؟ سؤالات اصلی این پژوهش است. پژوهش حاضر ضمن پاسخ‌گویی به سؤالات فوق، عملکرد بانک استقراضی در ایالت استرآباد را به شیوه توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار می‌دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بانک استقراضی در بندرگز، علاوه بر آنکه فعالیت‌های پولی و مالی انجام می‌داد، اقدامات سیاسی نیز داشت و در راستای اهداف سیاسی روسیه، ظلم و ستم فراوانی به اهالی روا داشت به‌طوری‌که آن‌ها را وادار به آتش زدن بانک نمود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analytical Study of the Performance of the Russian Mortgage Bank in the State of Astarabad (1900-1925AD /1318-1343AH)

نویسندگان [English]

  • Mina Moeini 1
  • Aliakbar Jafari 2

1 Ph.D student of Islamic Iran History, Department of History , Faculty of literature and Humanities. university of Isfahan, Isfahan, Iran

2 depatman history - university of isfahan

چکیده [English]

The establishment of the Russian Mortgage bank in Iran was the beginning of a new chapter in the development and hegemonic policies of this country in Iran, which had a profound effect on the political, economic and social pillars of this land. After establishment a central branch of the Mortgage Bank in Tehran, Russia gradually established its bank branches in important states, including the northern states of Iran, And more than ever, expanded its economic and political influence. Astarabad because of its geographical location, proximity and relations with the Russians, was given their special attention, and was one of the first states to establish a branch of a Mortgage bank; However, this bank was established in the coastal city of Bandar-e-Gaz, which was the most important foreign trade port of Astarabad, not in the center of the state.The reason for choosing Bandar-e-Gaz as the location of the bank and the activities and operation of the bank in this state and what did impact the bank have on the lives of the people of Astarabad? Is the main questions of this research.The present study, while answering the above questions, examines the performance of the Mortgage bank in the state of Astarabad in a descriptive-analytical manner.
Research findings show that the Mortgage bank in Bandar-e-Gaz, in addition to monetary and financial activities, also had a political function and in line Russia's political goals, oppressed the people so much that it forced them to set fire to the bank.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mortgage ‌bank
  • Astarabad
  • Bandar-e-Gaz
  • Russians
  • To‌ give a loan
  • Occupation of Real estates
منابع و مآخذ
آبادیان، حسین، اندیشه دینی و جنبش ضد رژی در ایران، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. 1376
 آقازاده، جعفر، «تحلیلی بر نقش روحانیون شیعه در دوره دوم جنگهای ایران و روس»، فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی، سال دوازدهم، ش47، 143-168، 1393
آلگار، حامد، دین و دولت در عهد قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری، مشهد، توس، 1369.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، صدرالتواریخ (تاریخ صدور قاجار؛ شرح حال یازده نفر از صدراعظم­های پادشاهان قاجار)، تصحیح محمد مشیری، تهران، روزبهان،1353.
باتوف، ژنرال پرنس اسچر، «مقدمات جنگ دوم ایران و روسیه»، ترجمه محمود کی، مجله بررسیهای تاریخی، شماره 53، 47-94، 1345.
بینا، علی­اکبر، تاریخ سیاسی و دیپلماسی ایران (از گلناباد تا ترکمن­چای)، ج1، تهران، دانشگاه تهران، 1333.
تنکابنی، میرزامحمد، قصص العلماء، تهران،کتابفروشی اسلامیه، 1313.
تیموری، ابراهیم، دو سال آخر: یادداشت های روزانه سرجان کمبل نماینده انگلیس در دربار ایران سالهای 1833-34(دو سال آخر حکومت فتحعلیشاه قاجار)/ تحقیق، تعلیقات و توضیحات از ابراهیم تیموری، 2 جلد، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1384.
حائری، عبدالهادی، نخستین رویاروییهای اندیشه­ گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، چ5 تهران، امیرکبیر، 1387.
دارابی کشفی، جعفر، تحفه الملوک، بکوشش عبدالوهاب فراتی، قم، بوستان کتاب قم، 1381.
رجبی(دوانی)، محمدحسن، مکتوبات و بیانات سیاسی و اجتماعی علمای شیعه دوره قاجار، ج1، تهران، نشرنی،1390.
زرگری­نژاد، غلامحسین، «بررسی احکام­ الجهاد و اسباب ­الرشاد (نخستین اثر در ادبیات تکوین ادبیات جهادی معاصر)»، مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، دوره 43، شماره 155، 373-402، 1379.
 سلماسی­زاده، محمد، «واکنش علمای شیعه در برابر خودکامگی فتحعلی­شاه قاجار» فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه تاریخ اسلام، سال سوم، شماره نهم،153-176، ۱۳۹۲.
شمیم، علی اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، چ1، تهران، کتابخانه ابن­سینا، 1342.
علیخانی، علی ­اکبر و همکاران،  اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، ج8، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی،1390.
فراتی، عبدالوهاب، اندیشه سیاسی سیدجعفر کشفی، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، 1378.
قاضیها، فاطمه، اسنادی از روند اجرای معاهده ترکمان­چای (1245-1250هـ.ق)، تهران، سازمان اسناد ملی ایران(پژوهشکده اسناد)، 1374.
قائم­مقام­فراهانی،­ میرزا­عیسی، احکام­ الجهاد ­و ­اسباب­ الرشاد، تصحیح و مقدمه تاریخی غلامحسین زرگری­ نژاد، تهران، بقعه، 1379.
لنجانی­اصفهانی، محمدحسن بن محمدرحیم، جنه­الاخبار، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1391.
مفتون­دنبلی، عبدالرزاق، مآثر السلطانیه؛ تاریخ جنگهای ایران و روس، به اهتمام غلام­حسین صدری افشار، تهران، ابن سینا، 1351.
نجمی، ناصر، ایران در میان طوفان؛ شرح زندگانی عباس میرزا نایب السلطنه و جنگهای ایران و روس. تهران،کانون معرفت،1336.
وقایع­نگار­مروزی، میرزا محمدصادق، تاریخ جنگهای ایران و روس (آهنگ سروش): از آغاز تا عهدنامه ترکمانچای، به کوشش حسین آذر و تصحیح امیرهوشنگ آذر، بی­جا، مصحح، 1369.
ویلیامسون، گراهام، «جنگ ایران و عثمانی (1823-1821): بردن جنگ و باختن صلح» در مجموعه جنگ و صلح در ایران دوره قاجار و پیامدهای آن در گذشته و اکنون، ترجمه حسن افشار، زیرنظر رکسانه فرمانفرماییان، تهران، مرکز، 1389.
هدایت، رضاقلی­خان، تاریخ روضه الصفای ناصری، ج9، قم، چاپ حکمت، 1339.
همایون­کاتوزیان، محمدعلی، ایرانیان دوره باستان تا دوره معاصر، ترجمه حسین شهیدی، چ13، تهران، مرکز، 1397.
دهقان­ نژاد، مرتضی و همکاران، «واکاوی آغاز دوره­ی دوم جنگهای ایران و روسیه»، فصلنامه تاریخ اسلام، سال سوم، شماره 10،55-37، 1390.
Hairi, Abdul‐Hadi, The legitimacy of the early Qajar rule as viewed by the shi'i religious leaders, Middle Eastern Studies, 24:3, 271-286, 1988.
Moaddel, M, The Shi'i ulama and the state in Iran. Theory and Society 15, 519–556, 1986.