نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه تاریخ دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران.

2 نویسندۀ مسئول، گروه تاریخ، دانشگاه تهران، ایران

3 دبیر تاریخ در دبیرستان تیزهوشان شهر سمنان، سمنان، ایران.

10.22059/jhss.2023.349102.473596

چکیده

راه‌ها در گذر زمان از عوامل و زمینه‌های اساسی در توسعۀ کشورها بوده‌اند و از آن‌ها به‌عنوان شاهرگ حیاتی اقتصادی ملت‌ها یاد شده است. تأکید مورخان و پژوهشگران به‌طور عمده بر نقش‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی راه‌ها بوده و بیشتر پژوهش‌های صورت‌گرفته درمورد راه‌ها، دربارۀ این موضوعات است. خلیج‌فارس نیز از این قاعده مستثنا نیست. این در حالی است که خلیج‌فارس به‌عنوان یک شاهراه تجاری، نقش اساسی و پررنگی در زمینۀ فرهنگ نیز ایفا کرده است. این پژوهش در پی پاسخگویی به این سؤال اساسی است که خلیج‌فارس چه نقشی در بازنشر فرهنگ و سنت‌های ایرانی تا پایان دورۀ صفویه در مشرق زمین داشته است. به‌نظر می‌رسد جاذبۀ فرهنگ ایرانی و گسترش تجارت مبتنی بر تسامح و تساهل بازرگانان ایرانی و مسافرت‌های مبلغان مذهبی و معنوی و دیگر گروه‌های ایرانی که از طریق خلیج‌فارس شکل گرفتند، زمینه‌ساز استقرار جوامع ایرانی در فراسوی مرزهای ایرانی و گسترش فرهنگ ایرانی شد. این مسئله در قالب موضوعاتی مانند زبان فارسی، آداب و رسوم و همچنین هنر و معماری ایرانی متبلور شده است. در این پژوهش با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای و با روش تحلیلی توصیفی به بررسی موضوع پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Persian Gulf and the Republishing of Iranian Culture and Traditions Until the End of the Safavid Period in the East

نویسندگان [English]

  • Hamid Asadpour 1
  • Farajollah Ahmadi 2
  • hossein eskandari 3

1 Corresponding author, Persian Gulf University, Bushehr, Iran

2 Department of History, University of Tehran, Tehran, Iran

3 Teacher of history in Semnan high schools, Semnan, Iran

چکیده [English]

Over time, roads have been identified as the vital economic arteries of nations, as they have been one of the fundamental factors and domains in the development of nations. The majority of the research conducted on roads focuses on the economic, political, and military functions of roads, as do most historians and researchers. The Persian Gulf does not deviate from this norm. In addition to its function as a trade corridor, the Persian Gulf has also played a fundamental and important role in the realm of culture. This study endeavors to answer the fundamental question of what impact the Persian Gulf has had on the evolution of Iranian culture and customs. It appears that the expansion of trade based on the tolerance of Iranian merchants and the travels of religious and spiritual missionaries and other Iranian groups formed through the Persian Gulf paved the way for the formation of Iranian communities outside of Iran's borders and the spread of Iranian culture. This issue crystallizes into topics including Persian language, customs, and Iranian art and architecture. This topic has been investigated using library resources and a descriptive analyticmethod.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Gulf
  • Iran
  • East of the Earth
  • Persian language
  • art
  • architecture
منابع
ابن‌بطوطه (1361). سفرنامۀ ابن‌بطوطه. ترجمۀ محمدعلی موحد. تهران: علمی و فرهنگی.
ابن‌حوقل (1366). سفرنامۀ ابن‌حوقل. ترجمۀ محمدجعفر شعار. تهران: امیرکبیر.
احمد، عزیز (1367). تاریخ تفکرات اسلامی در هند. ترجمۀ نقی لطفی و محمدتقی یاحقی. تهران: کیهان.
ارشاد، فرهنگ (1376). مهاجرت تاریخی ایرانیان به هند. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 اسدی طوسی، علی بن احمد (1374). گرشاسب‌نامه. به اهتمام حبیب یغمایی. تهران: طهوری.
اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1340). المسالک و الممالک. به کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
افشار یزدی، محمود (1361). افغان‌نامه. جلد سوم. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشاریزدی.
انصاری دمشقی، شمس‌الدین محمد بن ابی‌طالب (1382). نخبه‌الدهر فی عجائب البر و البحر. ترجمۀ سید حمید طبیبیان. تهران: اساطیر.
بارانی، محمدرضا و ربانی، محمدعلی (1394). بررسی نقش تشیع در ورود و گسترش اسلام به آسیای جنوب‌شرقی. فصلنامۀ علمی-پژوهشی شیعهشناسی، 13(50)، 245-274.
تاراچند (1343). پیوندهای تمدن و فرهنگ ایران و هند. ترجمۀ پرویز مهاجر. مجلۀ سخن، 15.
تجلی‌پور، مهدی (1362). نرم‌تنان مرواریدساز خلیج‌فارس. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ترکمان، اسکندر بیگ (1390). تاریخ عالم‌آرای عباسی. تصحیح فرید مرادی. تهران: نگاه.
توکلی، محمدکاظم (1361). مسلمانان مورو. تهران: امیرکبیر.
حسن، هادی (1371). سرگذشت کشتی‌رانی ایرانیان از دیرباز تا قرن شانزدهم میلادی. ترجمۀ امید اقتداری. مشهد: به نشر.
حق‌پناه، جعفر (1387). کردها و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
حکمت، علی‌اصغر (1337). سرزمین هند. تهران: دانشگاه تهران.
حورانی، جورج (1338). دریانوردی عرب در دریای هند. ترجمۀ محمد مقدم. تهران: ابن‌سینا.
خیراندیش، عبدالرسول (1381). تحقیق در وجوه دیاسپورای فرهنگ و تاریخ ایرانیان و ضرورت و راهکارهای آن. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، 54-55، 3-13.
دریایی، تورج (1383). شاهنشاهی ساسانی. ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر. تهران: ققنوس.
ربانی، محمدعلی (1386). محرم در برمه. کیهان فرهنگی، 257.
رحمانی، جبار (1391). مناسک و آیین‌های شیعی در هند. تهران: خیمه.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1372). فتح ایران به دست اعراب و پیامدهای آن، تاریخ ایران از فروپاشی دولت ساسانیان تا برآمدن سلجوقیان. ترجمۀ حسن انوشه. تهران: امیرکبیر.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1373). تاریخ مردم ایران. جلد اول. تهران: امیرکبیر.
سبحانی، توفیق (1377). نگاهی به تاریخ ادب فارسی در هند. تهران: دبیرخانۀ شورای گسترش زبان و ادب فارسی.
سپاهی، عبدالودود (1385). بلوچستان در عصر قاجار. قم: گلستان معرفت.
سمرقندی، کمال‌الدین عبدالرزاق (1353). مطلع السعدین و مجمع البحرین. به اهتمام عبدالحسین نوایی. تهران: طهوری.
شاکر، مصطفی (1993). موسوعه دول العالم الاسلامی و رجالها. الجزء الثالث. بیروت: دارالعلم للملایین.
شهریار نقوی، سید حیدر (1353). تجلیات زبان و فرهنگ ایران در هند و پاکستان. مجلۀ هنر و مردم، 138.
صفا، ذبیح‌الله (1373). تاریخ ادبیات ایران. جلد 5. تهران: فردوس.
طاهری، سید محمود (1380). سفرهای دریایی مسلمانان در اقیانوس هند. مشهد: به نشر.
عرب‌احمدی، امیربهرام (1391). بلوچ‌های ایرانی در شرق آفریقا. پژوهشنامۀ تاریخ محلی ایران، 1(1)، 76-85.
فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه. تهران: عقیل.
کرمی، مجتبی (1373). نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
کنگانی، محمد (1386). مدینۀ فاضلۀ فارابی در مجموعه مقالات کنگرۀ بین‌المللی سیراف، به کوشش عبدالکریم مشایخی. بوشهر: بوشهر.
گریشمن، رومن (1374). ایران از آغاز تا اسلام. ترجمۀ محمد معین. تهران: علمی و فرهنگی.
لاهیجی، حزین (1350). دیوان حزین لاهیجی به انضمام سفرنامۀ حزین. با مقدمه و تصحیح بیژن ترقی. تهران: قیام.
متز، آدام (1398). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری. ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قره‌گزلو. تهران: امیرکبیر.
محمد ربیع بن محمدابراهیم (1356). سفینۀ سلیمانی. تصحیح عباس فاروقی. تهران: دانشگاه تهران.
مجموعه مقالات اولین همایش روابط فرهنگی ایران و آفریقا (1380). جلد اول. تهران: مرکز مطالعات ایران و آفریقا.
مفتاح، محمد و صفری فروشانی، نعمت‌الله (1397). نقش شیرازی‌ها در توسعۀ تمدن در شرق آفریقا با تمرکز بر تانزانیا. فصلنامۀ مطالعات تاریخی اسلام، 6(11)، 127-152.
مفضلی، حسین، میانمار«برمه» (1373). تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
مقدسی، محمد بن احمد (1361). احسن‌التقاسیم فی معرفه‌الاقالیم. ترجمۀ علینقی منزوی. تهران: مترجمان ایران.
ملایری، محمدمهدی (1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به اسلامی. جلد سوم. تهران: توس.
نوائی، عبدالحسین (1377). روابط سیاسی و اقتصادی ایران در دورۀ صفویه. تهران: سمت.
نهرو، جواهرلعل (1388). نگاهی به تاریخ جهان. ترجمۀ محمود تفضلی. تهران: امیرکبیر.
وصاف‌الحضره شیرازی، فضل‌الله بن عبدالله (1338). تاریخ وصاف. بمبئی: بی‌نا.
یعقوبی، ابن واضح (1362). تاریخ یعقوبی. جلد دوم. ترجمۀ محمدابراهیم آیتی. تهران: علمی و فرهنگی.
Azra, A. (2009). Discourse on Sufism in Malaya- Indonesia world in the 17th and 18th centuries. Jakarta uin.
Calhoun, C. (2016). The importance of imagined communities–and Benedict Anderson. Debats: Revista de cultura, poder i societat, 1, 11-16. 
Greenville, F. (1962). The medieval history of the cost of Tanganyika. Oxford: Clarendon Press.
Hollingsworth, L. W. (1929). A short history of the East Coast of Africa. London.
Inostrantsev, E. (1938). Bladuri and Hamza Isfahani on the migration of the parsees. Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland.
Knappert, J. (1979). Swahili arts and crafts. Kenya Past and Present21(1), 20-28.
Lodhi, A. Y. (2000). Oriental influences in Swahili. A study in language and cultural contacts. Goteberg: University of Goteberg.
Mujeeb, M. (1969). Ghalib. Sahitya Akademi. London: Published online by Cambridge University Press.
Rios, M., & Adiv, N. (2010). Geographies of diaspora: A review. U of California-Davis Center for Regional Change. The Regents of the University of California.
Safran, W. (1991). Diasporas in modern societies: Myths of homeland and return. Diaspora: A Journal of Transnational Studies1(1), 83-99.
Salvadori, C. (1998). Twelve mosques: The history of Islam in Kenya. Nairobi: Nairobi Publications.
Sheffer, G. (2003). Diaspora politics: At home abroad. Cambridge University Press.
Trimingham, S. (1962). Islam in East African. Oxford: Clarendon Press.
Topan (2001) Frank, From Nairuzi to mwaka: The Swahilisation of an Iranian festival in East Africa. Proceeding of the first seminar on the cultural- civilizational relations between Iran and Africa. Tehran: Tarbiat Modares university.