نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

10.22059/jhss.2024.374644.473700

چکیده

قدرت و حاکمیت آل چوپان مقارن با عصر مرشدی شیخ صفی­الدین­اسحاق اردبیلی و فرزندش شیخ صدرالدین موسی بود، میان آنها مناسباتی برقرار شد که در اواخر حکومت ملک اشرف به سردی گرایید و سیاست تعامل میان دو خاندان به رویارویی و تقابل کشیده شد. به سبب آنکه از یک­سو فراز و فرود خاندان چوپانی در این عصر و در ارتباط با شیوخ صفوی بود و از سوی دیگر مهـم‌ترین دسـتاوردهای شیوخ صفوی که اساسی برای تشکیل حکومتـشان شد در این عصر و در ارتباط با قدرت­های سیاسی و از جمله آل چوپان شکل گرفت این دوره یکی از ادوار مهم بشمار می­رود. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه­ای و اسنادی درصدد بررسی مناسبات میان آل چوپان و شیوخ صفوی، تبیین عوامل تأثیرگذار بر روابط میان آنها و پیامدهای این مناسبات است. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که چوپانیان هم از سر ایمان و اعتقادی که به شیوخ صفوی داشتند و هم برای تحکیم موقعیت­شان در دربار ایلخانی و سپس برای مشروعیت و تقویت پایه­های حکومتشان، با شیوخ صفوی مناسباتی نزدیک و دوستانه برقرار نمودند، اما ملک اشرف چوپانی به محض تثبیت قدرت، به علت ویژگی­های شخصیتی هم در ثروت زیاد خانقاه اردبیل طمع نمود و هم نسبت به فعالیت­های شیخ صدرالدین موسی دچار سوظن شده بنابراین درصدد حذف وی برآمد، شیخ صدرالدین مجبور به ترک اردبیل شد و در گیلان پناه گرفت، این مسئله موجب برقراری روابط میان شیخ صدرالدین موسی و جانی­بیک حاکم دشت قبچاق شد چنانچه جانی­بیک احتمالاً با حمایت شیخ صدرالدین موسی آذربایجان را تصرف و حکومت چوپانی را ساقط نمود

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Relationship between Safavid Sheikhs and Al-Chopan (700-758 AD)

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Heidarimehr 1
  • Kazem Meighani 2
  • Morteza Tahami 3

1 Ph.D. Candidate of History, Iranian history after Islam, Kharazmi University, Tehran, Iran.

2 Assistant Professor of the Department of History, Kharazmi University, Tehran, Iran.

3 Assistant Professor of the Department of History, Kharazmi University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The power and sovereignty of al-Chopan was comparable to the age of the mentor of Sheikh Safi al-Din Ishaq Ardabili and his son Sheikh Sadreddin Musa, good relations were established between them, which turned cold at the end of King Ashraf's reign, and the policy of interaction between the two families led to confrontation and The confrontation was drawn. Because on the one hand, the rise and fall of the shepherd family in this era was in connection with the Safavid sheikhs, and on the other hand, the most important achievements of the Safavid sheikhs, which became the basis for the formation of their government, in this era and in connection with the political powers and Among other things, al-Chopan was formed and consolidated. This period is considered one of the most important periods. The current research is descriptive-analytical and based on historical first-hand sources and new researches to investigate the relationship between al-Chopan and Safavid sheikhs, to explain the influencing factors on the relationship between them and the consequences of these relationships. The findings of the research indicate that the shepherds established good relations with the Safavid sheikhs both because of their faith and belief in the Safavid sheikhs and to consolidate their position in the Ilkhani court and then to strengthen the legitimacy and foundations of their government. did, But as soon as Malik Ashraf Chopani established his power, due to his personality traits, he coveted the great wealth of the Ardabil monastery and became suspicious of the activities of Sheikh Sadr al-Din Musa, and tried to remove him, and this issue caused the establishment of relations between the Sheikhs. Sadr al-Din Musa and Jani Beyk became rulers of the Kipchak plain, as Jani Bek, probably with the support of Sheikh Sadr al-Din Musa, captured Azerbaijan and overthrew the shepherd government

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amirchopan
  • sheikh‌Safi
  • Sadreddin Musa
  • Hassan Choupani
  • Malik Ashraf
ابن بزاز اردبیلی، توکل بن اسماعیل، (1373)، صفوة الصفا، تصحیح غلامرضا طباطبائی مجد، تهران، مصحح
امینی هروی، ابراهیم بن میرک جلال­الدین، (1383)، فتوحات شاهی، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر
استرآبادی، سیدحسن بن مرتضی­حسینی، (1366)، تاریخ سلطانی، به اهتمام احسان اشراقی، چ 2، تهران، علمی
بیانی، شیرین، (1381)، دین و دولت در ایران عهد مغول، ج 2، چ 2، تهران، دانشگاهی
حافظ ابرو، (1350)، ذیل جامع التواریخ رشیدی، به اهتمام خانبابا بیانی، چ 2، تهران، انجمن آثار ملی
خنجی اصفهانی، فضل­الله، (1379)، عالم آرای امینی، چ 1، تهران، خانواده
خوافی، فصیح احمد­بن­جلال­الدین محمد، (1341)، مجمل فصیحی، به تصحیح محمود فرخ، مشهد، باستان
خواندمیر، غیاث­الدین بن همام­الدین، (1380)،  حبیب السیر، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، خیام
زاهدی، حسین بن شیخ ابدال­پیرزاده، (1343)، سلسله­النسب صفویه، به اهتمام ادوارد براون، برلین، ایرانشهر
زرین­کوب، عبدالحسین، (1379)، روزگاران تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی، چ 2، تهران، سخن
سمرقندی، کمال­الدین عبدالرزاق، (1353)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به اهتمام عبدالحسین نوائی، ج 1، تهران، طهوری
سیوری، راجر (1382)، ایران عصر صفوی، ترجمۀ کامبیز عزیزی، چ 11، تهران، مرکز
شبانکاره­ای، محمد بن علی، (1363)، مجمع­الانساب، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران، امیرکبیر
شیخ­الحکمایی، عمادالدین، (1387)، فهرست اسناد بقعۀ شیخ صفی­الدین اردبیلی، چ 1، تهران، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
شیرازی، عبدالله بن فضل‌الله، (1388)، تجزیة الامصار و تزجیة­الاعصار، چ 1، تهران، دانشگاه تهران
عبدی­بیک نویدی شیرازی، زین­العابدین (بی­تا). صریح الملک(نسخه خطی، میکروفیلم ش.1556 و 1658، دانشگاه تهران.
قطبی­اهری، ابی­بکر، (1389)، تواریخ شیخ اویس، به کوشش ایرج افشار، تبریز، ستوده
کاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد، (1384)، تاریخ الجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران، علمی و فرهنگی
مستوفی، حمدالله، (1339)، تاریخ گزیده، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر
مستوفی، زین‌الدین بن حمدالله، (1396)، ذیل تاریخ گزیده، به کوشش ایرج افشار، چ 2، تهران، محمود افشار
میر خواند، محمد بن خاوند­شاه، (1375)، روضة­الصفا، ج 5، چ 2، تهران، علمی
مجموعه اسناد بقعۀ شیخ صفی (سال 743)؛ ش 25879/ (سال 754)، ش 25891/(سال 755)، ش 25893، مرکز اسناد موزه ملی
همدانی، رشید­الدین فضل­الله، (1364)، مکاتبات رشیدی، تصحیح محمد شفیع، پنجاب، کلیه پنجاب
همدانی، رشیدالدین فضل­الله، (1388) تاریخ مبارک غازانی، تصحیح کارل یان، ج 1، چ 1، تهران، پرسش
سالاری شادی، علی، (1388)، «احوال و مناسبات صدرالدین صفوی و نقد افسانه قاسم انوار» پژوهش­های تاریخی، دوره 1، ش 1، صص 67-100
طقوش، محمد سهیل، (1399)، «پیدایش خاندان صفویه»، ترجمۀ ناصربوعذار و جاسم بوعذار، پژوهش در تاریخ، ش 27 -28، صص 39-64
Abdi Beyk Navidi Shirazi, Zain Al Abdin (Beta). Sarih al-Mulk (manuscript, microfilm 1556 and 1658) University of Tehran. [In Persian].
Bayani, Shirin, (2002), Religion and Government in Iran during the Mughal Era, second volume, second edition, Tehran, academic publication. [In Persian].
Estrabadi, Seyyed Hasan bin Morteza Hosseini, (1987), History of the Sultanate, by Ehsan Eshraghi, second edition, Tehran, Scientific. [In Persian].
Hafez Abro, (1971), under Jame al-Tawarikh Rashidi, with the attention of Dr. Khanbaba Bayani, second edition, Tehran, National Art Association. [In Persian].
Hamdani, Rashid-ud-Din Fazlullah, (1985), Rashidi's Correspondence, corrected by Muhammad Shafi, Lahore, All Punjab Publications. [In Persian].
Hamdani, Rashiduddin Fazlullah, (2009) Tarikh Mubarak Ghazani, revised by Carl Yan, Tehran: Question. [In Persian].
Ibn Bazaz Ardabili, Tawakal bin Ismail (1994), Safwa al-Safa, revised by Gholamreza Tabatabai Majd, Tehran, revised. [In Persian].
Kashani, Abulqasem Abdullah bin Mohammad, (2005), History of Al-Jayto, by Mahin Hembli, Tehran, scientific and cultural. [In Persian].
Khafi, the eloquent Ahmed bin Jalaluddin Muhammad, (1962), the eloquent collection, edited by Mahmoud Farrokh, Mashhad: Bastan. [In Persian].
Khandamir, Ghiyath al-Din bin Hamam al-Din al-Husaini, (2001), Tarikh Habib al-Sir, edited by Mohammad Dabir Siyaghi, Tehran, Khayyam. [In Persian].
Khanji Esfahani, Fazlullah bin Rozbehan, (2000), Alam Arai Amini, first edition, Tehran, Family. [In Persian].
Mirkhwand, Mohammad Bin Khawand Shah Balkhi, (1996), Ruza al-Safa, Tahhib and Talkhis by Dr. Abbas Zaryab, fifth volume, second edition, Tehran, Scientific. [In Persian].
Mostofi, Hamdollah, (1960), selected history, by Dr. Abdul Hossein Navaei, Tehran, Amir Kabir. [In Persian].
Mostofi, Zain-al-Din bin-Hamadullah, (2016), under the selected date, with the efforts of Iraj Afshar, second edition, Tehran, Mahmoud Afshar. [In Persian].
National Museum Document Center (year 743); Sh.25879/(year 754), Sh.25891/(year 755), Sh.25893. [In Persian].
Qutbi Ahri, Abi Bakr (2010) Chronicles of Sheikh Owais, with the effort of Iraj Afshar, Tabriz, Sotoudeh. [In Persian].
Salari Shadi, Ali, the condition and relationships of Sadr al-Din Safavi and criticism of the legend of Qasim Anwar, historical researches, Isfahan University, number 1, 2018. [In Persian].
Samarkandi, Kamal al-Din Abd al-Razzaq, (1974), informer of Saadin and the Bahrain Assembly, by the efforts of Abdul Hossein Nawai, first volume, Tehran, Tahuri. [In Persian].
Shabankarei, Muhammad bin Ali, (1984), Majmam al-Ansab, corrected by Mir Hashem Mohhaddeth, Tehran, Amir Kabir. [In Persian].
Sheikh Al-Hakmai Emad al-Din, (2008), list of documents of Sheikh Safi al-Din Ardabili tomb, first edition, Tehran, Islamic Council Documents Center
Shirazi, Abdullah bin Fazlullah, (2009) Analysis of al-Masr and Tazjie al-Aasar (History of Wasaf al-Hadrah), first edition, Tehran, University of Tehran Press. [In Persian].
Siori, Roger, (1999), Safavid Iran, translated by Kambiz Azizi, Tehran, Center. [In Persian].
Taghosh, Mohammad Sohail, The Birth of the Safavid Dynasty, translated by Nasser Bouadhar and Jassim Bouadhar, Research in History, No. 27-28, 2019. [In Persian].
Zahedi, Hossein bin Sheikh Abdal Pirzadeh, (1964), Safavid dynasty, by Edward Brown, Berlin, Iranshahr. [In Persian].
 Zarin Koob, Abdul Hossein, (2000), Iran's historical periods from the beginning to the fall of the Pahlavi dynasty, second edition, Tehran, Sokhon. [In Persian].