نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

10.22059/jhss.2024.376209.473707

چکیده

در میان انواع گوناگون تقسیم‌بندی تمدن بشری، تقسیم‌بندی به دو حوزه شرقی و غربی یکی از پذیرفته شده‌ترین الگوهاست. در حوزه شرقی تمدن بشری بی‌تردید ایران و چین دو وزنه اصلی به شمار می‌آیند که از تداوم تاریخی کم نظیری برخوردارند و چگونگی روابط آنها دارای پیامدهای اساسی برای کلیت تمدن بشری بوده است. بررسی تحولات روابط ایران و چین در طول تاریخ این دو کشور مورد توجه پژوهش‌های متعددی بوده اما موضوع کیفیت شناخت از چین در میان ایرانی‌ها تا به حال مورد توجه مستقل قرار نگرفته. این پژوهش با تمرکز بر موضوع کیفیت شناخت ایرانی‌ها از چین در تاریخ ایران دوره اسلامی، به دنبال ترسیم سیر تحولی این شناخت در دوره‌های مختلف تاریخی است. برای دست یافتن به این هدف پژوهش حاضر با اتکا بر رهیافت «تاریخ‌گرایی» خواهد کوشید سیر تحولی شناخت ایرانی‌ها از چین را به عنوان یک پدیده منفرد تاریخی ردیابی و برهه بندی و مفهوم‌پردازی کند. یافته‌های پژوهش حاضر حاکی از آن است که سیر تحولی شناخت ایرانی‌ها از چین را می‌توان به چهار مقطع مختلف تقسیم کرد؛ شناخت حماسی-اسطوره‌ای (قرون اول تا هفتم ق)؛ شناخت تعاملی-ارتباطی (قرون هفتم تا یازدهم ق)؛ شناخت مطالعاتی (نیمه دوم قرن دوازدهم و نیمه اول قرن سیزدهم ق)؛ شناخت دانشی (قرن چهاردهم ش)

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Four Eras of Sinology in Islamic Iran history; from the Advent of Islam up to the Islamic Revolution of 1979

نویسنده [English]

  • Seyyed Ali Mazinani

Assistant Professor, Department of History, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Among various civilizational categorizations ever suggested, the Eastern-Western category is one the most accepted stereotypes. In the Eastern side of human civilization, without any doubt Iran and China, enjoying unique historical continuity, were indispensable pivots whose relations possessed meaningful connotations to the human civilization universally. Multiple authors have long investigated into the developments of Irano-Chinese relations yet the very matter of knowledge on China among the Iranians has not been individually studied so far. Thus, concentrating on the issue of the Iranian’s knowledge on China, this paper aims to trace out the stream of this knowledge down to the present day. To achieve to the mentioned end this study has employed “Historism” as its methodological approach for tracing, periodization and conceptualizing the developmental course of the Iranian’s knowledge on China. Our findings illustrate that the developmental course can be sequenced as follows: the era of Mythic-Epic Knowledge (the 7th to 14th centuries) where prominent classic authors like Tabari, Bal’ami or Dinwari display China as a far and powerful land in which all stuffs exist in its utopian perfection. The era of Interactive-Communicative Knowledge (the 14th to 16th centuries) where The Ilkhanid acknowledged the Chinese Ming dynasty as their elder brother. Books of Khawja Rashid al-Din Fazlallah, Bonakati, and Zakaria Qazvini contain firsthand information conveyed by the Chinese officials who visited Iran. The era of Reading Knowledge (the 19th to the first half of 20th century) where all authors owed to the western books and press all what they knew about China. Finally, the era of Academic Knowledge (the second half of 20th century) where following the establishment of modern state in the two countries and the inception of diplomatic dealings between them, the knowledge on China in Iran entered into the academic atmospheres and proceeded by figures like Abbas Iqbal, Ali Mazaheri and Abbas Tashakkori

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • China
  • Kitay
  • Sinology
  • Historiography
  • Itinerary
مسکویه احمد بن علی (1369). تجارب الامم، ترجمه ابوالقاسم امامی و علی نقی منزوی، تهران: سروش، ج1.
طبری، محمد بن جریر (1375). تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر، ج9.
بلعمی، ابوعلی (1378). تاریخنامه طبری، ترجمه محمد روشن، تهران: سروش، ج‏4.
دینوری، ابوعلی (1383). اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نی.
نرشخی، محمد بن جعفر (1363). تاریخ بخارا، ترجمه مدرس رضوی، تهران: توس.
نویسنده ناشناس (1317)، مجمل التواریخ و القصص، تصحیح ‏محمدتقی بهار و بهجت رمضانی، تهران: کلاله خاور. 
ختایی، سید علی اکبر (1357)، ختای نامه، تصحیح ایرج افشار، تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی (1363). زین الاخبار، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب. 
ابن خرداد به (1370).  المسالک و الممالک، ترجمه سعید خاکرند، تهران: موسسه مطالعات و انتشارات تاریخی.
سیرافی، سلیمان (1381) ، سلسلة التواریخ یا اخبار الصین و الهند، ترجمه حسین قرچانلو، تهران: اساطیر.
جوینی، عطاملک (1385)، تاریخ جهانگشاى جوینى، تصحیح عطاملک جوینی، تهران: دنیای کتاب، ج1.
مظاهری، علی (1372). جاده ی ابریشم، ترجمه ناصر ملک نوبان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
همدانی، رشید الدین فصل الله (1385). جامع التواریخ، تاریخ اقوام پادشاهان ختاى، تصحیح محمد روشن، تهران: میراث مکتوب.  
شبانکاره ای، محمد بن علی (1381). مجمع الانساب، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیر کبیر، ج‏1.
قزوینی، زکریا بن محمد (1373). آثار البلاد و اخبار العباد، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
خواندمیر، غیاث الدین بن همام (1380). تاریخ حبیب السیر، تصحیح جلال الدین همایی، تهران: خیام، ج‏4. 
حافظ ابرو، عبدالله بن لطف الله (1380). زبدة التواریخ، حافظ ابرو، تصحیح سید کمال حاج سید جوادی، تهران: چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد، ج‏4.
وصاف شیرازی، عبدالله بن فصل الله (1383). تحریر تاریخ وصاف، تصحیح و بازنویسی عبدالمحمد آیتی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بناکتی، ابوسلیمان داوود (1348). روضة اولى الالباب فی معرفة التواریخ و الانساب، تاریخ بناکتى، تصحیح جعفر شعار، تهران: انجمن آثار ملی.
تتوی، قاضی احمد و قزوینی، آصف خان (1382)، تاریخ الفی، ترجمه غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
نوایی، عبدالحسن (2536). اسناد و مکاتبات تاریخى از تیمور تا شاه‏اسماعیل، متن، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان (1367). تاریخ منتظم ناصرى، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب، ج‏2 و 3.
افضل الملک، غلامحسین (1361). افضل التواریخ، تصحیح منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
سالور، قهرمان میرزا (1374). روزنامه خاطرات عین‏السلطنة، تصحیح مسعود سالور و ایرج افشار، تهران: اساطیر، ج1 و 2 و ‏3.
سپهر، عبدالحسین خان (1386).  مرآت الوقایع مظفرى، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: میراث مکتوب، ج‏1 و 2.
مجدالاسلام کرمانی، احمد (2536). تاریخ انحطاط مجلس، احمد خلیل پور، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
اقبال، عباس (1384)، تاریخ مغول، تهران: امیرکبیر.
تشکری، عباس (2536)، ایران به روایت چین باستان، تهران: موسسه روابط بین المللی (وزارت خارجه).
علی بحرانی پور، «تلاش هایی برای بومی سازی مکتب آنال مطالعه موردی دیدگاه های استاد علی مظاهری در فصل میانی کتاب جاده ابریشم»، تاریخ نگری و تاریخ نگاری، سال 23، شماره 12، پاییز و زمستان 1392، صص 5 تا 37.
وثوقی، محمدباقر(1396)، میراث دریانوردان ایرانی در بنادر چین «گوانچو، چوانچو، خانجو»، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
قرچانلو، حسین (1392)، جغرافیای تاریخی کشورهای اسلامی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
Rickert, Heinrich (1986), The Limits of Conception Formation in Natural Sciences, New York, Cambridge University Press.
Troeltsch, Ernest (1912), Protestantism and Progress; a Historical Study of the Relation of Protestantism to the Modern World, London, Williams & Norgate. 
Meinecke, Friedrich (1972), Historism the Rise of a New Historical Outlook, London: Routledge & Kegan Paul, 1972.               
Yule, Henri (1913), Cathay and the way thither: being a collection of medieval notices of China, London, printed for the Hakluyt society.
Stein, Aurel S. (1907), Ancient Khotan, Oxford, Clarendon Press.
Sharaf al-Zaman Tahir Marvzi, On China, the Turks and India, Tranlated and commentated by V. Minorsky, London: the Royal Asiastic Society, 1942.
Lamb, Alastair (1964), “A visit to Siraf, an ancient port on the Persian Gulf”, Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society, Vol. 37, No. 1 (205).
Whitehouse, David (1971), “The Houses of Siraf”, Archaeology, Vol. 24, No. 3, A special issue highlighting ISLAMIC ARCHAEOLOGY, pp. 255-262.
Moskvey, Ahmad ibn Ali(1989), Experiences of the Nations, Translated by Abolghasem Emami and Alinaqi Monzavi, Tehran Soroush, vol. 1. [In Persian]
Tabari, Mohammad ibn Jarir (1994), the History of Tabari, translated by Abulghasem Payandeh, Tehran, Asatir, vol. 9. [In Persian]
Bal’ami, Abu Ali (1997), Tabari’s Book of History, Translated by Mohammad Rowshan, Tehran, Soroush, vol. 4. [In Persian]
Dinewari, Abu Ali (2004), the News of the Generations, translated by Mahmud Mahdavi Damghani, Tehran, Nei Publishing. [In Persian]
Narshakhi, Mohammad ibn Ja’far (1984). the History of Bokhara, Translated by Modarres Razavi, Tehran, Toos Publication. [In Persian]
Anonymous (1938), the Collection of Histories and Stories, corrected and annotated by Mohammad Taghi Bahar and Behjat Ramezani, Tehran, Kolale-ye Khavar. [In Persian]
Khatayie, Seyyed Aliakbar (1978), the Book of Qitay, corrected by Iraj Afshar, Tehran, Markaz Farhangi Asnad Asiya. [In Persian]
Gardizi, Abu Sae’id Abd al-Hay (1984), the Adornment of the Records, corrected by Abd al-Hay Habibi, Tehran, Donya-ye Ketab. [In Persian]
Ibn Khordadbeh (1990), the Routes and the Lands, translated by Sae’id Khakrand, Tehran, Mo’asseseh Motale’at va Entesharat Tarikhi. [In Persian]
Soleyamn, Sirafi (2002), the Chain of Histories or the News of China and India, translated by Hossien Gharachanluo, Tehran, Asatir. [In Persian]
Joweyni, Atamalek (2006), the Joweni’s Jahangosha History, Tehran, Donya-ye Ketab, vol. 1. [In Persian]
Mazaheri, Ali (1993), the Silk Road, translated by Naser Malek-e Noban, Tehran, Pazhoheshgahe Olum Ensani va Motale’at-e Farhangi. [In Persian]
Hamedani, Rashid al-Din Fazallahv (2006). the Comprehensive History; History of Kings of Kitay, corrected by Mohammad Rowshan, Tehran, Miras-e Maktob. [In Persian]
Shabankarei, Mohammad ibn Ali (2002), the Summit of the lineages, corrected by Mir Hashem Mohaddes, Tehran, Amir Kabir, vol.1. [In Persian]
Qazvini, Zakaria ibn Mohammad (1993), the Remnant of the Land and the News of the Pious, corrected by Mir Hashem Mohaddes, Tehran, Amir Kabir. [In Persian]
Khwand Mir, Ghiath al-Din ibn Homam (2001), the History of Habib al-Siar, corrected by Jalal al-Din Homa’i, Tehran, Khayyam, vol. 4. [In Persian]
Hafez Abru, Abdallah ibn Lotfallah (2001), the Elite of the Histories, corrected by Seyyed Javad Hajj Seyyed Javadi, Theran, Chap va Entesharat-e Vezarat-e Farhang va Ershad [the Publishing House of the Ministry of Culture and Islamic Guidance], vol. 4. [In Persian]
Vasaf, Abdallah ibn Fazlallah (2003), Vasaf’s Hitory, corrected by Mohammad Ebrahim Ayati, Pazhoheshgahe Olum Ensani va Motale’at-e Farhangi [the Institute for the Humanities and Cultural Studies]. [In Persian]
Bonakati, Abu Soleyman Davood (1968), the Paradise of the Wise in Comprehending the Histories and Lineages, corrected by Ja’far Sho’ar, Teran, Anjoman-e Asar-e Melli. [In Persian]
Tatawi, Ghazi Ahmad and Qazvini (2002), the History of the Millennium, translated by Gholam-Reza Tabataba’i Majd, Tehran, Entesharat-e Elmi va Farhangi. [In Persian]
Nava’i, Abd al-Hassan (1978), Historical Documents and Corresponding from the Timurid up to Isma’il I, Tehran, Bongah Tarjome van Nashre-e Ketab [Company of Book Translating and Publishing]. [In Persian]
E’temad al-Saltaneh, Mohammd Hassan Khan (1988), History of Naser al-Din Shah’s Administration, corrected by Mohammad Esma’il Rezvani, Tehran, Donya-ye Ketab, vols. 2 & 3. [In Persian]
Afzal al-Molk, Gholam-Hossien (1982), Afzal al-Tavarikh, corrected by Masoureh Etehadiye va Sirous Sa’advandian, Tehran, Tarikh-e Iran Publication. [In Persian]
Sallour, Ghahrman Mirza (1995), E’in al-Saltaneh’s Diaries, corrected by Massoud Sallour va Iraj Afshar, Tehran, Astir, vols. 1-3. [In Persian]
Sepehr, Abd al-Hossien Khan (2007), the Mirror of the Mozaffar al-Din Shah’s Era, corrected by Abd al-Hassan Nava’i, Tehran, Miras-e Maktob. [In Persian]
Kermani, Majd al-Eslam (1978), the History of decline of the Mjlis, corrected by Ahmad Khalilpour, Isfahan, University of Isfahan. [In Persian]
Eqbal, Abbas (2004), the History of the Mongol, Tehran, Amir Kabir. [In Persian]
Tashakkori, Abbas (1987), Iran according to the Ancient China’s narration, Tehran, Institution for International relations (the Ministry of Foreign Affairs). [In Persian]
Bahranipour, Ali (2013), “Endeavors to domestication of the Annal school a case study on Prof. Ali Mazaheri’s viewpoints in the middle chapters of the Silk Road book”, Historicity and Historiography, Year 23th, No. 12, autumn and winter, pp. 5 to 37.  [In Persian]
Vosoghi, Mohammad-Bagher (2017), the Herutage of the Iranian Navigators in China’s Ports (Guangjo, Chuancho, Shanghai), Tehran, Pazhoheshgah Mirase Farhangi va Gardeshgari [the Research Center of Chltural heritage and Tourism Orgnization].   [In Persian]
Gharachanlou, Hossien (2013), the Historical Geography of Islamic Countries, Tehran, Sazman-e Motal’ee va Tadvin Kotob Olum-e Ensani [the Orginazation for Study and Compliation of Humanities Books]. [In Persian]