نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری تاریخ، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران،
2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی تهران، ایران.
3 گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی تهران، ایران
چکیده
به دنبال قتل نادرشاه افشار در سال 1160 ه.ق و جنگ‌های جانشینی وی و به هم خوردن وضعیت سیاسی نواحی جنوب ایالت فارس، محمد نصیرخان لاری توانست با بهره‌گیری از خلأ قدرت سیاسی و استفاده از نیروهای محلی بر مسیرهای تجاری خلیج‌فارس از بندرهای لنگه - کنگ - عباسی - به سمت شیراز تسلط یابد. او شهر لار را مقر اصلی خود قرار داده و نقش قابل توجهی در امور سیاسی جنوب فارس ایفا نمود. کشمکش‌های بین زندیه و قاجارها بین سال‌های 1168 تا 1210 ه.ق موقعیت مناسبی برای نصیرخان و فرزندانش به وجود آورد تا با بهره‌گیری از توانمندی‌های نظامی نقش قابل ملاحظه‌ای را در توازن قدرت در مسیرهای تجاری به سمت شیراز ایفا نمایند. این مقاله با رویکرد توصیفی – تحلیلی و با بهره‌گیری از اسناد منتشرنشده خاندان نصیرخانی و نسخه‌های خطی نویافته، ضمن روشن ساختن برخی زوایای روابط خاندان نصیرخانی با پادشاهان زندیه، درصدد است تا نقش این خاندان در سقوط زندیه و برآمدن قاجاریه را به عنوان یک مساله تاریخی مورد ارزیابی و تحقیق قرار دهد. یافته‌های این پژوهش زوایای ناشناخته‌ای از مناسبات قدرت در ایالت فارس در دورۀ زندیه و نیمه نخست قاجاریه را روشن می‌سازد و شواهدی جدید از زمینه‌های سقوط زندیه در ایالت فارس و نقش مؤثر خاندان نصیرخانی در این رویداد را ارائه می‌دهد. این موضوع که پیش از این کم و بیش مورد تحقیق و پژوهش قرار داشته، این بار تحولات این دوره تاریخی در ایالت فارس از منظر اسناد خانوادگی خاندان نصیرخان و مکاتبات تاکنون منتشرنشده مورد ارزیابی مجدد قرار می‌گیرد
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Nasir Khan Lari Family and the Rise of the Qajar Dynasty
نویسندگان [English]
- Rasul Ahmadlu 1
- Mohammad Hassan Razanhan 2
- Seyyed Abulfazl Razavi 3
1 Ph.D. Candidate of Iranian history after Islam Khwarazmi University,Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of History Khwarazmi University,Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of History, Khwarazmi University,Tehran, Iran.
چکیده [English]
Following the assassination of Nader Shah Afshar in 1160 AH and the subsequent wars of his successors, which led to the political instability in the southern regions of Fars province, Mohammad Nasir Khan Lari managed to establish control over the trade routes from the ports of Langah, Kang, and Abbasieh towards Shiraz by utilizing the political power vacuum and local forces. He made the city of Lar his main headquarters and played a significant role in the political affairs of southern Fars. The conflicts between the Zand dynasty and the Qajars between 1168 and 1210 AH created an opportune situation for Nasir Khan and his sons to exert a considerable influence on the balance of power along the trade routes towards Shiraz by leveraging their military capabilities.The closeness of the Zandiya rulers and the Nasirkhani dynasty and the efforts of the Zandians to gain control over the back-bank areas and Larestan and the efforts of the Nasirkhani family to maintain their territory and dominate Shiraz, caused Khanin Lari in the conflicts between the Zandians and the Qajars, and the tendency and favor of the Qajars. This article, using a descriptive-analytical approach and unpublished documents of the Nasir Khan family and newly discovered manuscripts, aims to shed light on some aspects of the relationship between the Nasir Khan family and the Zand kings, while evaluating their role in the downfall of the Zand dynasty and the rise of the Qajar dynasty as a historical issue. The findings of this research illuminate unknown aspects of power relations in Fars province during the Zand and early Qajar periods, providing new evidence on the background of the Zand dynasty's fall in Fars province and the influential role of the Nasir Khan family in these events. This study reevaluates the historical developments in Fars province during this period from the perspective of family documents of the Nasir Khan family and previously unpublished correspondences
کلیدواژه‌ها [English]
- Laristan
- Zand dynasty
- Qajar dynasty
- Nasir Khan Lari family
- Karim Khan Zand
- Mohammad Hasan Khan Qajar
ابوبکر انصاری، عقود اللآل فی تراجم العامره الاحمدیه اعیان اهل الکمال للانصاری الرفاعی.
اسدپور، حمید، (1387 )، تاریخ اقتصادی و سیاسی خلیج فارس در عصر افشاریه و زندیه، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
انصاری لاری اشکنانی، حبیب الله، منتخب التواریخ، نسخه خطی.
آرشیو خانوادگی خاندان محمد نصیرخان لاری، مکاتبات محمدحسن خان قاجار با محمد نصیرخان لاری
آصف، محمد هاشم، (1348)، رستم التواریخ، تصحیح محمد مشیری، تهران، امیرکبیر.
ج.ج لوریمر، (1388)، وقایع‌نگاری خلیج‌فارس، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، بنیاد ایران‌شناسی.
جان ر، پری، (1368)، کریم‌خان زند (تاریخ ایران بین سال‌های 1779- 1747)، ترجمه علی‌محمد ساکی، تهران، نشر نو.
زرگری نژاد، غلامحسین، (1402)، برآمدن قاجار (تاریخ ایران از پایان عصر صفوی تا قتل آقا محمدخان قاجار)، تهران، نگارستان اندیشه.
ستاری لاری، شیخ علی، دره التواریخ، نسخه خطی.
عبدالکریم شیرازی، علیرضا، (1365)، تاریخ زندیه (جانشینان کریم‌خان زند)، به کوشش ارنست پیر، ترجمه و مقدمه غلامرضا ورهرام، تهران، گستره.
غفاری کاشانی، ابوالحسن، (1369)، گلشن مراد، به اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، زرین.
فسایی، حاج میرزا حسن، (1388)، فارسنامه ناصری، تصحیح و تحشیه از منصور رستگاری فسایی، تهران، امیرکبیر.
فلور، ویلم، (1371)، اختلاف تجاری ایران و هلند و بازرگانی هلند در عصر افشاریان و زندیان، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران، توس.
کلانتر، محمد بن ابوالقاسم، (1362)، روزنامه میرزا محمد کلانتر فارس: شامل وقایع قسمت‌های جنوبی ایران از سال 1142 تا 1199 هجری قمری، به اهتمام عباس اقبال، تهران، کتابخانه سنایی، کتابخانه طهوری.
کوهمره، زین‌العابدین، (1384)، رساله تدابیر شاه و وزیر (در احوالات آقا محمدخان قاجار و وزیر او حاجی ابراهیم کلانتر اعتمادالدوله)، تصحیح میهن دخت حاجیان پور، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
گلستانه، ابوالحسن، (1394)، مجمل‌التواریخ (شامل وقایع و رویدادهای سی و پنج ساله بعد از نادرشاه)، به اهتمام مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران.
مجموعه فرمان‌ها، مناشیر، مکاتبات و منشات (خطی)، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره 85723،
منشی جامی، (1384)، تاریخ احمد شاهی، به کوشش غلامحسین زرگری نژاد، تهران، دانشگاه تهران.
نامى اصفهانى، محمد صادق، (1363)، تاریخ گیتى گشا در تاریخ زندیه، به کوشش سعید نفیسى، تهران، اقبال.
وثوقی، محمد باقر، (1383)، آیت‌الله سید عبدالحسین لاری و جنبش مشروطه‌خواهی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
هدایت، رضاقلی خان، (1380)، تاریخ روضه الصفای ناصری، ج 9، تهران، اساطیر.
Abdul Karim Shirazi, Alireza, (1986), History of Zandiyeh (the successors of Karim Khan Zand), with the efforts of Ernest Pir, translation of the introduction by Gholamreza Varharam, Tehran, Gostareh. [In Persian].
Abu Bakr Ansari, Al-Uqad al-Allaal in the translations of Amira al-Ahmadiyya Ayan Ahl al-Kamal by Ansari al-Rifa’i. [In Arabic].
Ansari Lari Ashkanani, Habibullah, Selected Al-Tawarikh, manuscript.
Asadpour, Hamid, (2008), Economic and Political History of the Persian Gulf in the Afsharia and Zandiyeh Eras, Tehran, Human Sciences Research and Development Institute.[In Persian].
Asif, Mohammad Hashem, (1968), Rostam al-Tawareikh، corrected by Mohammad Mashiri, Tehran, Amir Kabir. [In Persian].
Collection of orders, decrees, correspondences and origins (handwritten), Islamic Council Library, No. 85723.
Family archive of Mohammad Nasir Khan Lari family, correspondence of Mohammad Hasan Khan Qajar with Mohammad Nasir Khan Lari. [In Persian].
Fasaei, Haj Mirza Hassan, (2009), Farsnameh Naseri, revised and updated by Mansour Rostagari Fasaei, Tehran, Amir Kabir. [In Persian].
Flor, Willem, (1992), Iran and Holland's commercial expansion and Dutch trade in the Afsharian and Zandian era, translated by Abolqasem Seri, Tehran, Toss. [In Persian].
Ghafari Kashani, Abolhassan, (1990), Golshan Murad, by Gholamreza Tabatabai Majd, Tehran, Zarin. [In Persian].
Golestaneh, Abolhassan, (2014), Majamal al-Tawarikh (including events and events of thirty-five years after Nader Shah), by the efforts of Modares Razavi, Tehran, University of Tehran. [In Persian].
Hedayat, Rezaqoli Khan, (2001), History of Rouza al-Safai Naseri, Vol. 9, Tehran, Asatir.
- J. Lorimer, (2009), Chronicles of the Persian Gulf, translated by Abdul Mohammad Aiti, Tehran, Iranian Studies Foundation. [In Persian].
John R, Peri, (1989), Karim Khan Zand (History of Iran between 1779-1747), translated by Ali Mohammad Saki, Tehran, Nashrno. [In Persian].
Kalantar, Muhammad bin Abulqasem, (1983), Mirza Mohammad Kalantar newspaper of Fars: including the events of the southern parts of Iran from 1142 to 1199 AH, by Abbas Iqbal, Tehran, Sanai Library, Tahuri Library. [In Persian].
Kohmera, Zain al-Abidin, (2005), Treatise on the measures of the Shah and the Minister (in the context of Agha Mohammad Khan Qajar and his minister Haji Ibrahim Kalantar Estimad al-Doulah), edited by Mihan Dekht Hajianpour, Tehran, University Publishing Center. [In Persian].
Menshi Jami, (2005), History of Ahmad Shahi, by Gholamhossein Zargarinejad, Tehran, University of Tehran. [In Persian].
Nami Esfahani, Mohammad Sadiq, (1984), Giti Gosha's history in the history of Zandiyeh, by the efforts of Saeed Nafisi, Tehran, Iqbal.
Sattari Lari, Sheikh Ali, Dera al-Tawarikh, manuscript.
)