مسعود وکیلی تنها وکیلی تنها؛ عباس آداودی جلفائی
چکیده
این پژوهش با عنوان «توسعۀ کالبدی و اقتصادی فسطاط از سال ۲۵۶ تا ۵۶۴ ه.ق» درصدد است تا به چگونگی روند توسعۀ شهری و اقتصادی فسطاط و عوامل صعود یا رکود آن در دوران استیلای طولونیان، اخشیدیان و فاطمیان ...
بیشتر
این پژوهش با عنوان «توسعۀ کالبدی و اقتصادی فسطاط از سال ۲۵۶ تا ۵۶۴ ه.ق» درصدد است تا به چگونگی روند توسعۀ شهری و اقتصادی فسطاط و عوامل صعود یا رکود آن در دوران استیلای طولونیان، اخشیدیان و فاطمیان پاسخ دهد. شهر فسطاط در دورۀ اموی بواسطۀ جغرافیای ممتاز خود توانست در عرصۀ سیاسی- اداری و صنعت و تجارت از اسکندریه پیشی بگیرد. با تأسیس دولت عباسی این شهر از سمت شمال گسترش و در زمینۀ اقتصادی اعتبار بیشتری در تجارت بین‌المللی یافت. نتایج این نوشتار حاکی از آن است که در دورۀ حکومت طولونیان، شهر جدیدالتأسیس قطائع به فسطاط ملحق گردید و این شهر به تولیدکنندۀ اصلی سفال‌های مرغوب مبدل شد. فسطاط در دورۀ اخشیدیان و پس از مرگ محمدبن طغج، به دلیل بحران‌های طبیعی و بی‌توجهی حاکمان به آن‌ها، دچار افول گردید اما با آغاز حکومت فاطمیان در مصر، بر این بحران‌ها فائق آمد. در دورۀ فاطمی، مسیرهای تجاری از عراق و خلیج‌فارس به مصر و دریای سرخ منحرف گردید و بنادر اسکندریه و عیذاب نقش اساسی در پیوند تجاری فسطاط با اروپا، یمن و شرق دور داشتند. فسطاط از طریق صور، لاذقیه و عسقلان با شامات مرتبط می‌شد و واسطۀ مهمی بود که افریقیه را با مراکز تجاری اقیانوس هند متصل می‌ساخت. همچنین سکونت تجار بیزانسی، آمالفیایی، ونیزی و پیزایی در رونق تجاری فسطاط تأثیر بسزایی داشت. با این حال در قرن ششم ه.ق، به آتش کشیده شدن این شهر از بیم تسلط صلیبیان، سبب شد تا فسطاط موقعیت ممتاز خود را در مصر از دست دهد.
