نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• محمد رضا حاج آقا بابایی

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران ایران،

چکیده

یکی از موضوعاتی که در حوزه مطالعات تاریخی و ادبی دارای اهمیت است، بررسی نسبت متن ادبی با رخ‌داد‌های تاریخی است. از این منظر، متن ادبی به عنوان سندی به شمار آید که در کنار دیگر اسناد می‌تواند مورد بررسی پژوهشگران قرار گیرد. موضوعی که در این مقاله به آن پرداخته‌ایم آن است که گاهی متن ادبی روایتی را تولید می‌کند که مورد استناد دیگران قرار می‌گیرد و آن را روایتی تاریخی می‌پندارند. کتاب کلیله و دمنه یکی از برجسته‌ترین متون ادب فارسی است که با توجه به سرگذشتی که ابن‌مقفع در ترجمه این کتاب، از زبان برزویة طبیب بازگو کرده‌است، آفرینندة روایتی است که دیگران آن را روایتی تاریخی به شمار آورده‌اند و تا امروز به آن ارجاع داده‌اند؛ هر چند مطالبی که ابن مقفع دربارة چگونگی شکل‌گیری کتاب بیان کرده‌است با مستندات تاریخی همخوانی ندارد. ظاهراً ابن مقفع برای آن‌که بتواند اندیشه‌های خود را در زمینه مسائل دینی بازگو نماید، به تاریخ‌سازی پرداخته‌است و شخصیتی به نام برزویة طبیب خلق کرده‌است و اندیشه‌های خود را به او نسبت داده‌است و در دوره‌های بعد نیز دیگر نویسندگان به سخنان ابن مقفع استناد کرده‌اند و اندک‌اندک، برزویة طبیب به شخصیتی تاریخی تبدیل شده‌است. در این مقاله با بررسی مقدمه ابن مقفع و همچنین باب برزویه طبیب از کتاب کلیله ودمنه مشخص گردیده‌است که چگونه پژوهشگران مطالب ابن مقفع را به عنوان مستنداتی تاریخی پذیرفته‌اند.در این مقاله با روشی تحلیلی انتقادی، این موضوع مورد پژوهش قرار گرفته‌است.

کلیدواژه‌ها

• روایت تاریخی
• روایت ادبی
• کلیله و دمنه
• باب برزویۀ طبیب
• ابن مقفع

موضوعات

• ادبیات فارسی

عنوان مقاله [English]

Textual Historicization in Literary Works A Case Study: The Book of Kalila wa-Dimna

نویسنده [English]

• Mohammad Reza Haji Aghababaei

Associate Professor of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

One of the significant topics in historical and literary studies is the examination of the relationship between literary texts and historical events. From this perspective, a literary text can be considered a document that, alongside other records, may be analyzed by researchers. This article explores the notion that, at times, a literary text produces a narrative that others later cite and perceive as a historical account. The book Kalila wa-Dimna is one of the most distinguished works in Persian literature. According to the narrative by Ibn al-Muqaffaʿ in his translation of the book—told through the voice of Borzūya the physician—a narrative is created that others have considered historical and continue to reference to this day, even though the account provided by Ibn al-Muqaffaʿ regarding the book's origin does not align with historical evidence. Apparently, Ibn al-Muqaffaʿ fabricated a historical context in order to express his religious ideas, inventing the character of Borzūya the physician and attributing his own thoughts to him. In later periods, other writers also referenced Ibn al-Muqaffaʿ’s statements, gradually transforming Borzūya into a historical figure. This article, through an analysis of Ibn al-Muqaffaʿ’s preface as well as the chapter on Borzūya the physician from Kalila and Dimna, illustrates how researchers have come to accept Ibn al-Muqaffaʿ’s accounts as historical evidence.

کلیدواژه‌ها [English]

• Historical narrative
• literary narrative
• Kalila and Dimna
• the chapter of Borzūya the Physician
• Ibn al-Muqaffaʿ