پژوهش‌های علوم تاریخی

مقاله پژوهشی

تاثیر سیاست‌های بهداشتی دولت پهلوی در بهبود وضعیت گوشت با تاکید بر اسناد نویافته (1334ـ1357ه.ش)

متین سادات اصلاحی؛ مسعود کثیری؛ نزهت احمدی

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 1-34

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.386398.473760

چکیده

با روی‌کارآمدن دولت پهلوی، سیاست‌های بهداشتی کشور که از دوران مشروطیت آغاز شده بود، با جدیت بیشتری ادامه و در دورۀ محمدرضاشاه بیش‌ازپیش گسترش یافت. گوشت از مهم‌ترین ارزاق مردم در دورۀ پهلوی بود که ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تاریخ حقوق بین الملل درگذر تغییر مفهومی و شکلی دولت

مجتبی انصاریان

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 35-57

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.394388.473800

چکیده

نگارشهای صورت گرفته درپی کاوشها و مطالعات انجام شده در حوزه تاریخ حقوق بینالملل معمولا به صورت جزیی و موردی است. چنان چه تنها به تاریخ روابط میان کشورها و یا نهایتا میزان پایبندی کشورها به ... بیشتر نگارشهای صورت گرفته درپی کاوشها و مطالعات انجام شده در حوزه تاریخ حقوق بینالملل معمولا به صورت جزیی و موردی است. چنان چه تنها به تاریخ روابط میان کشورها و یا نهایتا میزان پایبندی کشورها به اصول و قواعد بینالمللی و معاهدههای منعقده شده با دیگر دولتها پرداختند. پژوهش با این پرسش که نهاد دولت در فرایند تاریخی خود در حقوق بینالملل دچار چه تغییرات مفهومی گردیده است به کاوش و بررسی در این راستا پرداخت. درواقع هدف پژوهش توضیح و تشریح مفاهیم مهم و تاثیرگذار و نقش آن در تحولات تاریخی در حقوق بینالملل است. به همین دلیل رفتار کشورها در نظام بینالملل و تاریخ روابط بینالملل تشریح نمیشود بلکه فرایند تاریخی تحولات حقوق بینالملل و مهمترین بازیگر آن یعنی دولت را از منظر مفهومی و شکلی مورد بررسی قرار گرفت. دولت در گفتمان حقوق بینالملل در ابتداییترین شکل خود از خاصیت شخصیگرایی و فیودالیته برخوردار بود اما پس از ظهور مفاهیم جدید در حقوق عمومی ناشی از تفکر و خرد حقوقدان به دولتگرایی و ایجاد ملت دولتها رسید. سپس پس از بروز مفاهیم جدید و تجریه آن در فرایند روابط بینالملل وارد وابستگی متقابل شد. تسلط حقوق بشر و رویکرد انسانی به حقوق بینالملل و تجزیه و تحلیل رفتار و عملکرد دولتها با معیار حقوق بشر جدیدترین مرحله از فرایند گذر دولت است.

مقاله پژوهشی

تحلیل کنش جمعی احزاب ملی، مذهبی و چپ در میانه دو کودتای ۲۵ و ۲۸ مرداد 1332 (مطالعه موردی: حزب ایران، جمعیت فدائیان اسلام و حزب توده)

محمد جعفربگلو؛ مجتبی سلطانی احمدی؛ علیرضا علی صوفی؛ هوشنگ خسروبیگی

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 59-88

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.390431.473782

چکیده

مقاله پیش‌رو به تحلیل کنش جمعی احزاب ملی، مذهبی و چپ (با تمرکز بر حزب ایران، جمعیت فدائیان اسلام و حزب توده ایران) در میانه دو کودتای 25 و 28 مرداد 1332 می‌ پردازد. برای تبیین رفتار گروه‌ های سیاسی و تحلیل ... بیشتر

مقاله پژوهشی

راهبردهای سیاسی- نظامی سید احمد بریلی در رویارویی با سیک‌ها

احمد زبیر بیانفر؛ خدیجه عالمی

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 89-110

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.391112.473787

چکیده

سیداحمد بریلی از سادات شهر بریلی است که در هجده سالگی با هدف تحصیل به دهلی رفت و در زمره شاگردان شاه عبدالعزیز دهلوی جای گرفت. شاه عبدالعزیز که عهده‌دار امور دینی دهلی بود، به دلیل سلطه بریتانیا، در فتوایی ... بیشتر سیداحمد بریلی از سادات شهر بریلی است که در هجده سالگی با هدف تحصیل به دهلی رفت و در زمره شاگردان شاه عبدالعزیز دهلوی جای گرفت. شاه عبدالعزیز که عهده‌دار امور دینی دهلی بود، به دلیل سلطه بریتانیا، در فتوایی شبه‌قاره‌هند را دارالحرب اعلام نمود. بدینسان، سیداحمد بریلی ملهم از آراء شاه‌ولی الله و فتوای شاه عبدالعزیز، بر آن شد تا از طریق اصل جهاد، عناصر بدعت‌آمیز را از اعتقادات مسلمانان برطرف و شبه‌قاره‌هند را از تیول غیرمسلمان خارج سازد. تمرکز اصلی سیداحمد بریلی، آزادی شبه‌قاره‌هند از سلطه بریتانیا بود. بنابراین تصمیم گرفت ابتدا در منطقه‌ای دور از دسترس بریتانیا حکومت اسلامی را تشکیل داده و سپس آن را پایگاهی برای آزادسازی شبه‌قاره هند قرار دهد. از این‌رو سیداحمد بریلی پس از بازگشت از مناسک حج و هجرت به مناطق شمال غرب شبه‌قاره‌هند، با تأسیس جنبش جماعت مجاهدین آماده جهاد با سیک‌ها و بریتانیا گردید. بنابراین سوال اصلی پژوهش این است که سیداحمد بریلی جهت مواجهه مسلمانان و سیک‌ها چه راهبردهای سیاسی و نظامی را در پیش گرفت؟ مدعا با استفاده از شیوه کتابخانه‌ای و رویکرد توصیفی و تحلیل تاریخی این است که سیداحمد بریلی راهبردهای دوگانه‌ی هجرت و جهاد را برای ایجاد دارالاسلام و تقابل با دولت سیک در پیش گرفت. دستاورد پژوهش این است که سیداحمد بریلی نخستین فرد مسلمان در شبه‌قاره‌هند است که از یک‌سو فتوای جهاد علیه استعمار بریتانیا را صادر نمود و از سوی دیگر برای نخستین‌بار نظریه‌ی حکومت اسلامی بر مبنای شریعت را مطرح و خود را به ‎عنوان امیرالمؤمنین معرفی کرد.

مقاله پژوهشی

تحلیلی بر سیر تحول نمادین نقش‌مایه ماهی در تاریخ نقاشی ایرانی از دوره ایلخانی تا صفوی

الهه پنجه باشی؛ رعنا محمدزاده

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 111-136

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.385802.473754

چکیده

نقش‌مایه ماهی به عنوان یک نقش از انواع نقوش آبزیان در کنار عنصر آب در نگارگری ایرانی، دارای معانی نمادین گوناگون و چندلایه است. این نقش‌مایه که در تاریخ هنر ایران به صورت‌های متنوعی بازنمایی شده ... بیشتر نقش‌مایه ماهی به عنوان یک نقش از انواع نقوش آبزیان در کنار عنصر آب در نگارگری ایرانی، دارای معانی نمادین گوناگون و چندلایه است. این نقش‌مایه که در تاریخ هنر ایران به صورت‌های متنوعی بازنمایی شده است؛ افزون بر سویه‌های زیبایی‌شناختی بصری، دارای معانی نمادینی است که با باورهای مذهبی، اسطوره‌ای و فرهنگی جامعه ایران پیوند خورده است. در این نوشتار، به بررسی مضامین نمادین نقش‌مایه ماهی در نگاره‌هایی منتخب از مکاتب دوره ایلخانی تا صفوی پرداخته شده است. هدف پژوهش، افزون بر بیان پیشینه اجرای نقش‌مایه ماهی در آثار هنر ایران و مرور ویژگی‌های ساختاری این نقش‌مایه، بررسی معانی نمادین نقش‌مایه مذکور در نمونه نگاره‌های منتخب از مکاتب نگارگری ایران است. در اینجا سوال این است که: نقش‌مایه ماهی در نگاره‌ها دارای چه مضامین نمادین و چه ویژگی‌های بصری بوده است؟ به علاوه ریشه‌های این معانی نمادین را در کدامین بخش‌های تاریخ هنر ایران می‌توان جست؟ سیر تحول بصری نقش‌مایه ماهی در نگاره‌ها به چه نحوی بوده است؟ گردآوری این مطالب، به روش کتابخانه‌ای و اسنادی، با رویکردی تاریخی و به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است. از نتایج پژوهش چنین بر‌می‌آید که، ماهی در نگارگری ایرانی نه تنها نمادی از زندگی، برکت و پایداری است بلکه به عنوان واسطه‌ای میان دنیای زمینی و معنوی عمل کرده و نقشی مهم در تبیین جهان‌بینی هنرمندان ایرانی ایفا کرده‌ است. اگرچه این نقش‌مایه نقشی پرتکرار در نگارگری نبوده اما در مواردی که از آن استفاده شده است، اغلب نقشی کلیدی را در روایت تصویری نگاره ایفا کرده است مانند: نقش‌مایه ماهی در نگاره حضرت یونس(ع) و نهنگ. یافته‌ها نشانگر آن است که نقش‌مایه‌ ماهی در نگاره‌ها، متناسب‌ با بافت روایی و مضمون کلی صحنه، معنا ویژه می‌یابد. با این حال، در نگاهی کلی‌تر، این نقش‌مایه عنصری تأثیرگذار و معنازا در ساختار ترکیبی نگاره‌ها است و حضور آن، اغلب فراتر از جنبه‌ تزئینی، حامل مفاهیم نمادین است که به غنای معنایی اثر می‌افزاید.

مقاله پژوهشی

معرفی و بررسی مطالع العارفین: نسخه ای نویافته از دوره صفوی

محمدحسین سلیمانی؛ انور خالندی؛ رضا شجری قاسم خیلی

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 137-161

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.392084.473791

چکیده

قاسمعلی قاینی از دانشمندان فارسی‌نویس و گمنام اواخر عصر صفوی و همروزگار با شاه سلیمان است. وی دارای آثار بسیاری در علم نجوم، احکام نجوم، صنعت ساخت اسطرلاب، نورشناسی، علوم غریبه و تفسیر است. با این همه ... بیشتر قاسمعلی قاینی از دانشمندان فارسی‌نویس و گمنام اواخر عصر صفوی و همروزگار با شاه سلیمان است. وی دارای آثار بسیاری در علم نجوم، احکام نجوم، صنعت ساخت اسطرلاب، نورشناسی، علوم غریبه و تفسیر است. با این همه نه‌تنها بسیاری از کتابهای شناخته شدۀ او بررسی و تصحیح نشده، که بسیاری از آثار گمشدۀ او که در رساله‌های دیگر خود از آنها نام برده نیز شناسایی و فهرست نشده است. یکی از این آثار ناشناخته رساله مطالع العارفین است. از این رساله تنها یک نسخه در کتابخانۀ مدرسۀ علمیه حضرت ولیعصر خوانسار شناسایی شده است. این رساله در حکمت نظری و کلام تألیف شده و در اصل پاسخ‌هایی است به زبان فارسی و با بیان ساده و به دور از پیچیدگی به پرسشهای فلسفی – کلامی یکی از ملوک جیل و دیلم که از وی در رساله نام برده نشده است. پژوهش پیش رو بر آن است تا به بررسی نسخه مطالع العارفین از لحاظ شکلی، ساختاری و محتوایی بپردازد. دستاوردهای این پژوهش نشان می‌دهد که علاوه بر آنکه قاینی به عنوان سازنده ساخت افزارهای نجومی و دانشمندی در علم نجوم، علوم غریبه، تفسیر قرآن و نورشناسی شهیر بوده، در زمینه حکمت نظری و کلام نیز اثری درخور توجه از خود به یادگار گذاشته و با آثار کلامی قبل از خود آشنایی داشته و با نگارش مطالع العارفین نشان داده که هم با دیدگاههای متکلمان اخباری و هم متکلمان فلسفی که بعد از محمدامین استرآبادی و ملا صدرا دو جریان فکری کلامی بودند، آشنا بوده و در اثر خود از آنها بهره جسته است. از آنجا که قاینی، انتقاداتی را به برخی عقاید متکلمان پیشین وارد کرده و نظریات خود را به صورت استدلال و صریح بیان کرده، این اثر می‌تواند روندها و تکاپوهای کلامی- فلسفی عالمان شیعی را پس از ملاصدرا روشن‌تر ساخته و به شناخته شدن آثار آنان یاری و چشم‌اندازی از پویایی‌های فکری، علمی و حِکَمی ایشان را در واپسین سال‌های عصر صفوی نشان دهد

مقاله پژوهشی

میراث دانشِ نقشه‌نگاریِ سرزمین‌های اسلامی، به نقشه‌نگاری اروپا

فاطمه فریدی مجید

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 137-161

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.389522.473777

چکیده

تمدن اسلامی در سده‌های سوم تا دهم هجری ق / نهم تا شانزدهم م، به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی تحولات علمی، نقش بی‌بدیلی در گردآوری و گسترش دانش جهانی ایفا کرد. تمدن اسلامی در دوره مذکور، نه‌تنها میراث ... بیشتر تمدن اسلامی در سده‌های سوم تا دهم هجری ق / نهم تا شانزدهم م، به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی تحولات علمی، نقش بی‌بدیلی در گردآوری و گسترش دانش جهانی ایفا کرد. تمدن اسلامی در دوره مذکور، نه‌تنها میراث تمدن‌های یونان، هند، ایران و روم را حفظ کرد، بلکه با نوآوری‌های چشمگیر، منجر به تولید دانش‌های جدید شد. در این میان، دانش جغرافیا و نقشه‌نگاری، به‌عنوان یکی از دستاوردهای ارزشمند این تمدن، جایگاه ویژه‌ای دارد. نقشه‌نگاری اسلامی با اقتباس هوشمندانه از دانش پیشینیان و منابع جغرافیایی نظیر المجسطی و ترکیب آن با یافته‌های جدید در قالب سبک‌ها و مکاتب مختلف ترسیم نقشه، به‌سرعت به عرصه‌ای پیشرو در علم کارتوگرافی تبدیل شد و میراثی غنی به‌جای گذاشت. پس از قرون وسطی، اروپاییان که از یکی دو قرن پیش با آثار جغرافیایی مسلمانان آشنا شده بود، با انگیزه کشف سرزمین‌های جدید، نیازمند نقشه‌ها و متون جغرافیایی دقیق شدند و توانستند بخش اعظمی از آن را از میان سرمایه‌های علمی جغرافیایی مسلمانان به دست آورند و نقطه عطف این جابجایی تمدنی در جزیره سیسیل رخ داد. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی و تحلیل تطبیقی، با هدف بررسی نقش و تأثیر نقشه‌نگاری دورۀ اسلامی بر نقشه‌نگاری جدید اروپا، به تحلیل وضعیت نقشه‌نگاری در هر دو حوزۀ تمدنی و فرایند و راه‌های انتقال دانش نقشه‌نگاری از سرزمین‌های اسلامی به غرب اروپا می‌پردازد. این مطالعه اهمیت تعاملات فرهنگی و علمی بین تمدن‌ها را برجسته می‌سازد و نشان می‌دهد که نقشه‌نگاری اسلامی یکی از پایه‌های نقشه‌نگاری جدید اروپا به‌حساب می‌آید

مقاله پژوهشی

بررسی مواجهه مقامات قاجاری با هیئت‌های تبشیری آمریکایی

اعظم فولادی پناه؛ باقرعلی عادل فر

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 187-210

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.385434.473751

چکیده

تساهل و مدارای مشهود سران حکومتی با میسیونرهای مسیحی در ایران به دوره صفویه(۱۱۴۸–۹۰۷ ق) باز می‌گردد. پادشاهان قاجار نیز که در رویه و مسلک دینی پیرو صفویان بودند و به دین‌مداری شهره بودند، از آغاز، ... بیشتر تساهل و مدارای مشهود سران حکومتی با میسیونرهای مسیحی در ایران به دوره صفویه(۱۱۴۸–۹۰۷ ق) باز می‌گردد. پادشاهان قاجار نیز که در رویه و مسلک دینی پیرو صفویان بودند و به دین‌مداری شهره بودند، از آغاز، با حضور و فعالیت میسیونرهای منفرد مسیحی چون هنری مارتین، جوزف ولف و ... در ایران مقابله نکردند. حال در میان گروه‌های تبشیری که از اواسط دوره قاجار(1344-1193ق) وارد ایران شدند، هیئت‌های تبشیری آمریکایی، اولین گروه‌ میسیونری پروتستان بودند که کار تبشیر در ایران را آغاز کردند. یکی از مهم‌ترین موضوعات درباره میسیون‌های آمریکایی، شیوه مواجهه مقامات حکومتی قاجار با اعضای این میسیون‌ها بوده است. پژوهش حاضر به دنبال آن است تا با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای، به بررسی مواجهه درباریان قاجار شامل شاهان، وزرا، حکام محلی، سران نظامی، شاهزادگان و ... با میسیونرهای آمریکایی و فعالیت‌های آنها بپردازد. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد مواجهه سران قاجار با میسیونرهای آمریکایی در دو گونه تعاملی و تقابلی تقسیم‌بندی می‌شود. بدین ترتیب، هر یک از مقامات قاجار با توجه به شرایط حاکم، منافع، علاقه به مدرنیته، نوع عملکرد میسیونرهای آمریکایی در قبال مسلمانان و ... رفتارهای متفاوتی از خود نشان می‌دادند و به حمایت و یا مقابله با آنها می‌پرداختند. همچنین میزان تعامل و همکاری مقامات قاجار نسبت به مخالفت و مقابله آنها با میسیونرهای آمریکایی بیشتر بود. همین امر موجبات گسترش فعالیت‌های میسیون آمریکایی و حضور طولانی مدت آنها در ایران را فراهم کرد.

مقاله پژوهشی

قراردادهای ایمیتو نخلستان: تحلیل سه سند حقوقی از بابل هخامنشی به همراه ویرایش متن اکدی.

حسین مالکی لوطکی

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 211-227

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.397014.473817

چکیده

این پژوهش به بررسی نظام ایمیتو (برآورد ثابت/ارزیابی شده) در قراردادهای نخلستان در بابل هخامنشی می‌پردازد و تلاش می‌کند کارکرد این نظام را در مدیریت اقتصادی و اداری املاک شاهی هخامنشیان تحلیل کند. پژوهش ... بیشتر این پژوهش به بررسی نظام ایمیتو (برآورد ثابت/ارزیابی شده) در قراردادهای نخلستان در بابل هخامنشی می‌پردازد و تلاش می‌کند کارکرد این نظام را در مدیریت اقتصادی و اداری املاک شاهی هخامنشیان تحلیل کند. پژوهش حاضر با روش تحلیل متون میخی و با استفاده از سه قرارداد ایمیتو از مجموعه موسایف، مربوط به سال ۲۱ داریوش یکم (۵۰۱ پیش از میلاد)، به بررسی ساختار و کارکرد این نظام قراردادی می‌پردازد. در این راستا، از روش‌های تطبیقی و تحلیل کمی برای محاسبه میزان محصول، مساحت باغ‌ها و دستمزدها استفاده شده است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش‌هاست که نظام ایمیتو چگونه در مدیریت املاک شاهی عمل می‌کرده و چه نقشی در ساختار اقتصادی-اداری بابل هخامنشی داشته است؛ همچنین، رابطه میان میزان برآورد محصول با مساحت باغ‌ها و تعهدات جانبی چگونه تعیین می‌شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نظام ایمیتو یک نظام پیچیده و کارآمد برای مدیریت املاک کشاورزی بوده که از یک ساختار سه‌لایه‌ای مدیریتی پیروی می‌کرده است. میزان برآورد محصول (از ۱۸ تا ۱۰۰ کور) متناسب با مساحت باغ‌ها (از ۰.۵۶ تا ۳.۱۲۸ کور زمین) تعیین می‌شده و تعهدات جانبی مانند پرداخت نقره نیز بر همین اساس محاسبه می‌شده است. این نظام همچنین نشان‌دهنده تلفیق موفق سنت‌های اداری بابلی با نیازهای مدیریتی شاهنشاهی هخامنشی است.

مقاله پژوهشی

جابه‌جایی‌های جمعیتی و تحول اقتصادی در دورۀ ساسانی: نیروی کار، تجارت و نظام مالیاتی

مهسا محجوب شیشه گری؛ کلثوم غضنفری

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 229-255

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.395061.473806

چکیده

در دورة ساسانی، جابه‌جایی‌های جمعیتی—اعم از اسیران جنگی و کوچ‌های سازمان‌یافتة حکومتی—نقش چشمگیری در تحولات اقتصادی و ساماندهی نظام درآمدی این شاهنشاهی ایفا می‌کرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی ... بیشتر در دورة ساسانی، جابه‌جایی‌های جمعیتی—اعم از اسیران جنگی و کوچ‌های سازمان‌یافتة حکومتی—نقش چشمگیری در تحولات اقتصادی و ساماندهی نظام درآمدی این شاهنشاهی ایفا می‌کرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطة این جابه‌جایی‌ها با ساختار اقتصادی و مالی دورة ساسانی انجام شده و به دنبال پاسخ به این پرسش است که جابه‌جایی‌های جمعیتی چگونه موجب تحول در ترکیب نیروی کار، گسترش شبکه‌های تجاری، و انسجام‌بخشی به نظام مالیاتی دولت ساسانی شده‌اند. روش پژوهش، تحلیل کیفی با رویکرد تفسیر منابع تاریخی است. در این راستا از مجموعه‌ای متنوع از منابع از جمله کتیبه‌های عصر ساسانی، متون پهلوی، متون رومی-بیزانسی، ارمنی، سریانی و همچنین تاریخنگاریهای دورة اسلامی بهره گرفته شده است. بر اساس شواهد دولت ساسانی با کوچاندن جمعیت‌ها به نواحی کشاورزی، راهبردی و تجاری، نه‌تنها نیروی کار لازم برای تولید و بازرگانی را تأمین می‌کرد، بلکه با اسکان هدفمند آنان، زمینه را برای دریافت منظم مالیات، تثبیت قدرت مرکزی و افزایش بهره‌وری اقتصادی فراهم می‌ساخت. این جابه‌جایی‌ها موجب پویایی مسیرهای بازرگانی و رشد مراکز اقتصادی جدید میشد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جابه‌جایی جمعیتی یکی از ابزارهای راهبردی حکومت ساسانی در پیشبرد سیاست‌های اقتصادی، مدیریت منابع انسانی و تضمین درآمد پایدار برای حکومت بوده است

مقاله پژوهشی

بررسی مفهوم عدالت بر مسکوک‌های ساسانی: تحلیل تاریخی سکه‌نوشتة l’st

اسماعیل مطلوب‌کاری

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 257-276

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.394712.473803

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل تاریخی سکه‌نوشتة l’st است که بر مسکوک‌های سده‌های چهارم و پنجم ساسانی ضرب شده است. نگارنده می‌کوشد تا با استناد به مطالعات متنی و تحلیل تاریخی به این پرسش پاسخ دهد که ... بیشتر هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل تاریخی سکه‌نوشتة l’st است که بر مسکوک‌های سده‌های چهارم و پنجم ساسانی ضرب شده است. نگارنده می‌کوشد تا با استناد به مطالعات متنی و تحلیل تاریخی به این پرسش پاسخ دهد که دلیل ضرب این سکه‌نوشته بر مسکوک‌ها در یک دورة مشخص و محدود از تاریخ ساسانی چیست؟ و در ادامه این فرضیه را مطرح می‌کند که سکه‌نوشتة l’st، که حرف‌نوشتة واژة rāst ، به معنی مستقیم و درست است، نه‌تنها با مفهوم عدالت مرتبط است، بلکه می‌تواند اشاره‌ای به راست‌دینی1 مبتنی بر ثنویت زردشتی از جانب شخص شاهنشاه باشد که مفهومی دینی- اخلاقی است و نقشی مهم در آموزه‌های زردشتی دارد. به نظر می‌رسد که در شرایط بحرانی پایان سدة چهارم و ابتدای سدة پنجم، که قلمرو ساسانی مورد تهاجم اقوام بیابان‌گرد شرقی قرار داشت و ساختارهای حکومتی سستی گرفته بودند، دربار ساسانی نیازمند همراهی و حمایت مستحکم‌ترین نهاد موجود یعنی نهاد دینی زردشتی بود. ضرب عنوان rāst بر مسکوک‌های شاهنشاهان این دوره، نشان‌دهندة کوشش دربار ساسانی در جذب مخاطبان زردشتی، به‌ویژه موبدان، و کسب مشروعیت بود. همچنین به‌نظر می‌رسد که واژگان و ترکیباتی که در ساخت آنها واژة rāst بکار رفته است، بیش از آن‌که به اصطلاحات فنی علم حقوق پرداخته باشند، به جنبة دینی- اخلاقی مفهوم عدالت توجه کرده‌اند. شرط برقراری عدالت از شروط مهم مشروعیت‌ حاکمان بود که به مبانی اندیشة سیاسی در سرزمین‌های شرقی خلافت اسلامی نیز منتقل شده است

دوره 17 (1404)

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

دوره و شماره: دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 40، شهریور 1404، صفحه 1-300

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده