نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فرشید نادری ¹
• صهیب محمدی نوسودی ²

¹ هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز

² گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

کتاب ایستگاه‌های پارتی نوشتۀ ایزیدور خاراکسی، جغرافی‌نگار سدۀ نخست پیش از میلاد، متنی منحصربه‌فرد است که با ثبت نظام‌مند مسیرها، ایستگاه‌ها و نقاط راهبردی در قلمرو اشکانیان، فراتر از یک منبع جغرافیایی، به عنوان سندی کلیدی برای تحلیل تاریخ نظامی و سیاسی آن دوره اهمیت دارد. این اثر اطلاعات دقیقی از فواصل میان شهرها، موقعیت کاروانسراها، مسیرهای تجاری و نظامی ارائه می‌دهد که در روابط قدرت میان روم و اشکانیان نقشی اساسی ایفا کرده است. پژوهش‌های گذشته بیشتر بر کارکرد اقتصادی کتاب و نقش آن در شناخت راه‌های بازرگانی شرق و غرب تمرکز داشته‌اند، اما بررسی حاضر بر جنبه‌های امنیتی و نظامی آن تأکید دارد. سبک «استاتموی» کتاب با ذکر فواصل، دژهای مرزی، رودها و موانع طبیعی، آن را به نقشه‌ای عملیاتی برای طراحی حرکت سپاهیان و پشتیبانی لجستیکی بدل ساخته است. تمرکز متن بر مناطق غربی و میان‌رودان نشان می‌دهد که رومیان به دنبال شناسایی و تسلط بر پایگاه‌های مرزی حیاتی بوده‌اند. اهمیت این اطلاعات در لشکرکشی‌های بعدی، به‌ویژه در دورهٔ تراژان، آشکار شد؛ جایی که بهره‌گیری از داده‌های کتاب موجب تسریع حرکت نیروها، بهبود عملیات و کاهش آسیب‌پذیری در برابر سواره‌نظام متحرک اشکانی گردید. بنابراین، ایستگاه‌های پارتی نه تنها بازتاب جغرافیای ایران اشکانی، بلکه سندی از سیاست‌های اطلاعاتی و امنیتی روم برای ایجاد توازن قوا در شرق است و ارزش آن در فهم شبکه‌های قدرت و راهبردهای امپراتوری روم به‌روشنی نمایان می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• ایستگاه‌های پارتی
• ایزیدور خاراکسی
• اشکانیان
• امپراتوری روم
• راهبرد نظامی

موضوعات

• تاریخ

عنوان مقاله [English]

The Military and Strategic Importance of Isidore of Charax’s Parthian Stations

نویسندگان [English]

• Farshid Naderi ¹
• Sohaib Mohammadi Nowsudi ²

¹ "Faculty members of the History Department, Shahid Chamran University of Ahvaz"

² Department of History, Faculty of Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

The Parthian Stations by Isidore of Charax, a geographer of the first century BCE, is a distinctive work that systematically records routes, stations, and strategic points across the Arsacid realm. Far more than a geographical text, it stands as a primary source for examining the military and political history of the Parthian period. The book provides detailed data on distances between cities, caravanserais, and commercial and military routes that shaped the balance of power between Rome and the Parthians. While earlier studies emphasized its economic aspects and role as a guide to east–west trade, this study argues that the text also functioned as an intelligence tool for understanding Roman military and security strategies. Its “stathmoi” style, with precise references to distances, border fortresses, rivers, mountains, and natural barriers, reveals a practical military function, serving as an operational map for troop movements and logistical planning. The focus on western regions and Mesopotamia illustrates Rome’s consistent interest in identifying and controlling vital frontier bases. This knowledge was later employed in Roman campaigns, particularly under Trajan (53–117 CE), where it facilitated operations, accelerated troop movements, and reduced vulnerabilities against Parthian cavalry tactics. Thus, the Parthian Stations should not be seen as a dry geographical record but as a reflection of Roman intelligence and security policies aimed at maintaining a balance of power and consolidating influence in the ancient East. Its significance lies equally in reconstructing Arsacid geography and in understanding the strategic networks and global ambitions of the Roman Empire.

کلیدواژه‌ها [English]

• Parthian Stations
• Isidore of Charax
• Parthians
• Roman Empire
• military strategy