نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ، فرهنگ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 دانش‌آموخته دکتری تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد

چکیده

صلاح­الدین ایوبی به‌عنوان تأثیرگذارترین شخصیت دولت ایوبی، علاوه بر مبارزه سیاسی، با نوع خاصی از مبارزه فرهنگی به مقابله با فاطمیان برخواست. او که خود را مدافع اهل سنت می­دانست، درجهت حمایت از اهل سنت و برخورد بااسماعیلیان بسیار تلاش­ کرد. از تأثیرگذارترین و کارآمدترین روش­هایی که می­توانست بدون درگیری شدید نظامی و بدون ایجاد حساسیت در بین اسماعیلیان او را به اهداف خود برساند، استفاده از مدارس متعددِ نوبنیاد ویژه‌ی اهل سنت بود. مدارسی که قالب­بندی حکومتی با ضوابط مشخص فقهی و آموزشی را دارا بود. تجربه‌های سلجوقیان و زنگیان در این راه مورد استفاده قرار گرفت. مسئله اصلی مقاله‌ی پیش‌رو، بررسی روش­های مختلف مبارزۀ فرهنگی صلاح­الدین با اندیشه­های اسماعیلیان و تعالیم فاطمیان؛ و نیز کارکردها، ویژگی­ها و تاریخچه مدارس اهل سنت در دورۀ     صلاح­الدین است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Salahuddin Ayoubi's soft war in the face of Fatimids using schools

نویسندگان [English]

  • alireza roohi 1
  • Sepideh Seyedi Noghany 2

2 Ph.D in History of Islamic Cultures and Civilizations Islamic University of Mashhad

چکیده [English]

Salahuddin Ayoubi, as the most influential person in the Ayubi government, in addition to the political struggle, with a particular kind of cultural struggle to confront the Fatimids. He considered himself an advocate of the Sunni, made many efforts to protect Sunni people and deal with the Ismailis. The most effective and effective methods that could help him achieve his goals without serious military conflict and without sensitivity among the Ismailis was the use of several new schools of the Sunni Foundation. Schools that formulated government with specific jurisprudential and educational standards. The Seljuk and Zangyan experiences were used in this way. The main issue of this paper is the study of the various methods of Salah al-Din's cultural struggle with the ideas of the Isma'ili and the teachings of the Fatimids, as well as the functions, features and history of Sunni schools during the Salah al-Din period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ayyubyan
  • Salahuddin Ayyubi
  • Egypt
  • schools Shafi'i
  • Religion
ابن اثیر، عزالدین علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتب العربی، 1417.
ابن‌ایاس، محمد بن احمد، بدائع الزهور فی وقائع الدهور، تحقق محمد مصطفی، القاهره، داراحیاء الکتب العربیه مطبعه عیسی البابی الحلبی، 1395.
ابن بشکوال، ابوالقاسم خلف بن عبدالملک، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، تحقیق السید عزت العطار الحسینی، بیروت، مکتبه الخانجی، 1374.
ابن‌تغری‌بردی، یوسف بن عبدالله الظاهری، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، مصر، وزاره الثقافه و الارشاد القومی، بی‌تا.
ابن جبیر، محمدبن‌احمد، رحله ابن جبیر، بیروت، داربیروت للطباعه و النشر، بی‌تا.
ابن خلکان، ابوالعباس شمس­الدین احمد بن محمد، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دارصادر، 1994.
ابن دقماق، ابراهیم بن محمد أیدمر العلائی،  الانتصار لواسطه عقد الامصار فی تاریخ مصر و جغرافیتها، تحقیق احمد حسن محمد عمر، القاهره، المکتبه الازهریه للتراث، 2013.
ابن شداد، یوسف بن رافع، النوادر السلطانیة و المحاسن الیوسفیة او سیره صلاح‌الدین الأیوبی، تحقیق: جمال‌الدین الشیال، قاهره، مکتبه الخانجی، الطبعه الثانیه، 1415.
ابن شداد، عزالدین ابی عبدالله محمد بن علی،الأعلاق الخطیره فی ذکر أمراء الشام و الجزیره، تحقیق دومینیک سوردیل، دمشق، المعهد الفرنسی للدراسات العربیه، 1953.
ابن عبدالظاهر، محیی­الدین ابوالفضل عبدالله،الروضه البهیه الزاهره فی خطط المعزیه القاهره، حققه و قدم علیه ایمن فواد سید، القاهره، مکتبه الدار العربیه للکتاب 1417.
ابن واصل، جمال الدین محمد بن سالم، مفرج الکروب فی اخبار بنی ایوب، تحقیق حسین محمد ربیع، تقدیم سعید عبد الفتاح عاشور، القاهره، مطبعه دارالکتب، 1972.
ابوشامه، ابوالقاسم شهاب­الدین عبدالرحمن بن اسماعیل، عیون الروضتین فی اخبار الدولتین النوریه و الصلاحیه، تحقیق ابراهیم الزیبق، بیروت، موسسه الرساله، 1418.
ابوشامه، ابوالقاسم شهاب­الدین عبدالرحمن بن اسماعیل، الروضتین فی اخبار الدولتین النوریه و الصلاحیه،تحقیق ابراهیم شمس­الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1422.
ذهبی، شمس­الدین أبو عبد­الله محمد بن أحمد، سیر اعلام النبلاء، القاهره، دارالحدیث، 1427.
ذهبی، شمس­الدین أبو عبد­الله محمد بن أحمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمرعبدالسلام التدمری، بیروت، دارالکتب العربی، 1413.
حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، 1995.
حمیرى، أبو عبد­الله محمد بن عبد­الله بن عبد المنعم، صفه جزیره الأندلس منتخبه من کتاب الروض المعطار، تحقیق، لیفی بروفنصال، بیروت، دار الجیل، الطبعه الثانیه، 1408.
سبکی، تاج­الدین عبدالوهاب بن تقی­الدین، طبقات الشافعیه الکبری، تحقیق محمود محمد الطناجی، و عبد الفتاح محمد الحلو، (بی­جا)، هجر للطباعه و النشر والتوزیع، 1413.
سیوطی، جلال­الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حُسن المحاضره فی ملوک مصر و القاهره، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، دار احیاء الکتب العربیه، 1387.
الضبی، احمد بن یحیی، بغیه الملتمس فی تاریخ رجال اهل الاندلس، قاهره، دارالکاتب العربی، 1967.
عماد­الدین کاتب اصبهانی، محمد بن محمد، البرق الشامی، تحقیق فالح حسین، عمان، موسسه عبدالحمید شومان، 1987.
العینی، بدرالدین محمود، عقدالجمان فی تاریخ اهل الزمان، تحقیق محمود رزق محمود، القاهره، دارالکتب و الوثائق القومیه، 1431.
غنیمه، عبدالرحیم، تاریخ دانشگاه‌های بزرگ اسلامی، ترجمه نورالله کسائی، تهران، دانشگاه تهران، 1372.
قاضی عیاض، عیاض بن موسى بن عیاض، الغنیه فهرست شیوخ القاضی عیاض، تحقیق ماهر زهیر جرار، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1402.
القرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه ‌فی ‌طبقات‌ الحنفیه، کراچی، میر محمد کتب خانه، بی‌تا.
قلقشندی، احمد بن علی بن احمد الفزاری، صبح الاعشی فی صناعه الانشاء، تحقیق محمد حسین شمس الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1407.
کرمانی، افضل­الدین ابوحامد، سلجوقیان و غز در کرمان، تحریر میرزا محمد ابراهیم خبیصی، مقدمه باستانی پاریزی، بی جا، کومش، 1373.
مبارک، علی پاشا، الخطط التوفیقیه الجدیده لمصر القاهره و مدنها و بلادها القدیمه و الشهیره، مصر، بولاق، 1306.
مقریزی، تقی­الدین احمد بن علی، الف، المواعظ والاعتبار بذکر الخطط والآثار، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1418.
مقریزی، تقی‌الدین احمد بن ‌علی، ب، السلوک لمعرفه دول الملوک، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418.
مقریزی، تقی­الدین احمد بن علی، دُرَر العُقود فی تراجم الاعیان المفیده، حققه عدنان درویش و محمد المصری، دمشق، منشورات وزاره الثقافه فی الجمهوریه العربیه السوریه، 1955.
مقریزی، تقی­الدین احمد بن علی، اتعاظ الحنفاء باخبار الائمه الفاطمیین الخلفاء، تحقیق جمال الدین الشیال و محمد حلمی محمد احمد، قاهره، المجلس الاعلی لشوؤن الاسلامیه، 1387.
مقریزی، تقی­الدین احمدبن علی، المقفی الکبیر، تحقیق محمد الیعلاوی، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1411.
منذری، زکی­الدین ابومحمد عبدالعظیم بن عبدالقوی، التکمله لوفیات النقله، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت، موسسه الرساله، 1405.
نعیمی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، تحقیق ابراهیم شمس­الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1410.
نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایه الأرب فی فنون الادب، قاهره: دارالکتب و الوثائق القومیه، 1423.
نیشابوری، ظهیری، سلجوقنامه، تصحیح محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور،1332