پژوهش‌های علوم تاریخی

تأملی بر سیر تحول منصب وزرگفرمذار در عصر ساسانی

ابوالفضل محمد کریمی؛ جواد هروی؛ میرزا محمد حسنی

دوره 16، شماره 1 ، مرداد 1403، ، صفحه 223-251

https://doi.org/10.22059/jhss.2024.378850.473726

چکیده

از جمله مناصب ممتاز شاهنشاهی ساسانی وزیر بزرگ بود، که در منابع از آن، با القاب، وزرگ‌فرمذار، هزاربد و دراندرزبذ یاد شده است. وزرگ‌فرمذار اغلب از بین اعضای خاندان‌های نژاده، اصیل و از سوی پادشاه برگزیده ... بیشتر از جمله مناصب ممتاز شاهنشاهی ساسانی وزیر بزرگ بود، که در منابع از آن، با القاب، وزرگ‌فرمذار، هزاربد و دراندرزبذ یاد شده است. وزرگ‌فرمذار اغلب از بین اعضای خاندان‌های نژاده، اصیل و از سوی پادشاه برگزیده می‌شد و ریاست تشکیلات اداری را برعهده داشت. در منابع، نخستین‌بار در عصر اردشیربابکان است که از ابرسام نامی، در کسوت وزیر یاد شده است. حفاظت ابرسام از تختگاه اردشیر و فرماندهی سپاه ساسانی به هنگام غیبت پادشاه، موجب شده تا برخی از محققان، از ابرسام با لقب وزرگ‌فرمذار یاد کنند، و از این رو، ایجاد منصب مذکور را به دوران اردشیر، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانی نسبت دهند. افزون بر این، عدم ذکر منصب وزرگ‌فرمذار در برخی منابع، نظیر کارنامه اردشیر بابکان و نامه تنسر، موجب شده تا برخی نظیر بارتلد، از منسوخ شدن منصب وزرگ‌فرمذار در سال‌های پایانی عصر ساسانی یادکنند. این در حالی است که باوره‌های مطرح شده از طرف محققین مذکور، مغایر با برخی گزارش‌های برجای مانده تاریخی و شواهد کتیبه‌ای است. از این رو در نوشتار حاضر، سیر تحول منصب وزرگ‌فرمدار در ادوار مختلف عصر ساسانی، با سود جستن از منابع کتابخانه‌ای و شواهد کتیبه‌ای، و به روش توصیفی- تحلیلی مورد واکاوی قرار گرفته است. یافته‌های این پژوهش حکایت از آن دارد که، در سال‌های نخستین شاهنشاهی ساسانی، منصبی با عنوان وزرگ‌فرمذار متداول نبوده و منصب مذکور نخستین بار، در سده پنجم میلادی و در عصر پادشاهی یزدگردیکم به جهت توسعه تشکیلات اداری و تمشیت بهتر اُمور ایجاد شده و تا پایان عصر ساسانی لقب رسمی وزیربزرگ بوده است.

بهره گیری از نام جای‌های مرکب در نام گذاری ضرابخانه های ساسانی با استناد به مسکوکات، مُهرها و متون پهلوی

حکیمه احمدی زاده شندی؛ رضا شعبانی؛ جواد هروی

دوره 15، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 1-22

https://doi.org/10.22059/jhss.2023.359721.473638

چکیده

برپایه اسناد بجا مانده از دوره ساسانی چون کتیبه‌ها، مُهرها و متون پهلوی بر ما مشخص می‌شود که گزینش نام‌های مرکب برای شهرها در این عصر بسیار رواج داشته است.‌ شواهد نشان می‌دهد نام شهرهای ایرانِ ساسانی ... بیشتر برپایه اسناد بجا مانده از دوره ساسانی چون کتیبه‌ها، مُهرها و متون پهلوی بر ما مشخص می‌شود که گزینش نام‌های مرکب برای شهرها در این عصر بسیار رواج داشته است.‌ شواهد نشان می‌دهد نام شهرهای ایرانِ ساسانی که به‌صورت مرکب انتخاب می‌شد، از ترکیب دو یا سه واژه و حتی بیشتر نیز بوده است. ایرانیان در این دوره از تاریخ، علاوه بر نام شهرها در ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی و حتی نظامی، از این شیوه نام‌گذاری پیروی می‌نمودند. ما مشاهده می‌نماییم به سبب اهمیتِ سنت شهرسازی در عصر ساسانی و مبحث نام‌گذاری آن شهرها، شاهنشاهان ساسانی از نام‌ خود برای نام‌گذاری شهرهای نوبنیاد بهره می‌بردند. بدین‌صورت که نام انتخاب‌شده نامی ترکیبی بوده است که یک جزء آن نام پادشاه سازندة آن شهر بود. به یُمن همین روشِ نام‌گذاری است که امروزه نام‌‌ مرکبِ شهرهایِ فراوانی از عصر ساسانی برایمان‌ به یادگار مانده است. اکنون ما با بررسی نشانه‌های اختصاریِ نام‌ها‌ی مرکبِ شهرها که در مسکوکات ساسانی بجای مانده و همچنین تطبیق آنها با کتیبه‌ها، مهرها و متون پهلوی ساسانی که حاوی ریختِ کاملِ این شهرهای با نام‌ِ مرکب هستند هم نشانه‌ی اختصاریِ مختص به این نام‌ها را به دست خواهیم آورد و هم موقعیت جغرافیایی دقیق آنها را شناسایی خواهیم نمود. تحقیق بر این مسأله همچنین نشان خواهد داد یک نام‌ مرکب که متشکل از دو،‌ سه و یا حتی چهار واژه است، با اهدافی چون تبلیغات سیاسی شاهان به شکل نام اختصاری در معرفی نام شهرها صورت می‌گرفته است

مسائل مالی زنان ساسانی در وضعیت ستوری در اسناد تبرستان

پروین داوری؛ اسماعیل سنگاری؛ حمیدرضا پاشازانوس

دوره 15، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 43-61

https://doi.org/10.22059/jhss.2023.359312.473636

چکیده

با سقوط شاهنشاهی ساسانی در 651 م. چنین به نظر می رسید که بایستی تمامی ساختارهای سیاسی- اجتماعی ساسانیان بعد از حاکمیت دولت جدید تغییر یابد، ولی شواهد مکتوب و باستان شناسی بر جای مانده از آن نشان ... بیشتر با سقوط شاهنشاهی ساسانی در 651 م. چنین به نظر می رسید که بایستی تمامی ساختارهای سیاسی- اجتماعی ساسانیان بعد از حاکمیت دولت جدید تغییر یابد، ولی شواهد مکتوب و باستان شناسی بر جای مانده از آن نشان دارد که میراث فقهی- حقوقی ساسانی برای سدههای متمادی در ایرانشهر باقی ماند. حفظ تداوم نسل و دارایی در دین زردشتی از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و تداوم نسل از طریق فرزند پسر می توانست حفظ گردد. در صورت نبود پسر، شخص می‌توانست از طریق راه‌کارهایی این نقیصه را رفع کند، یا فرزند پسری به فرزندخواندگی می‌پذیرفت یا به نام آن مرد ازدواج‌های نیابی ترتیب داده می‌شد. فرزندان حاصل از این ازدواج‌ها نیز به متوفی تعلق می‌یافتند. «ستوری» یکی از نمونه ازدواج‌های نیابی است که با هدف تأمین جانشین و وارث در جامعه ایران بعد از ساسانیان اجرا می‌شده است. ستوری دو جنبه مالی و دینی داشت و انگیزه زن برای بر عهده گرفتن ستوری بیشتر جنبه مالی آن مورد اهتمام بود. با توجه به اهمیت جایگاه ستوری در جامعه ایران بعد از ساسانیان پژوهش حاضر بر آن است، مسئله ستوری را بر پایه اسناد 11 و 28 پساساسانی تبرستان مورد بررسی قرار داده و مسائل مالی زنان جامعه ایران بعد از ساسانیان را در ستوری نشان دهد. بدینسان، این اسناد ما را با رویۀ سیر پذیرش مسائل مالی در ادوار پس از سقوط ساسانیان در مناطقی که همچنان متأثر از فرهنگ حقوقی عصر ساسانی آشنا می کند. شیوۀ پژوهش در گفتار حاضر توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ بررسی موردی اسناد پساساسانی تبرستان و مطالعۀ کتابخانه ای استوار است. بررسی‌ها در این اسناد نشان می‌دهد که قوانین فقهی-حقوقی در جامعه زردشتی از انسجام و نظم خاصی بهره مند بوده و جامعه زردشتی ایران هیچگاه پیوند خود را با گذشته قطع نکرده است و پیوسته برای قرون متمادی بر همان قوانین ادامه یافته است

تأملی در سیر تحول القاب و عناوین فرمانده کل سپاه، درعصر ساسانی

ابوالفضل محمد کریمی؛ جواد هروی؛ میرزا محمد حسنی

دوره 14، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 63-85

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.344970.473569

چکیده

از جمله مناصب درجه اول در دربار شاهنشاهی ساسانی، فرمانده کل سپاه بود. فرمانده کل سپاه توسط پادشاه انتخاب، و اغلب یکی از اعضای خاندان‌های اشرافی بود. به عقیده برخی از پژوهشگران تا پیش از سلطنت خسرو انوشیروان، ... بیشتر از جمله مناصب درجه اول در دربار شاهنشاهی ساسانی، فرمانده کل سپاه بود. فرمانده کل سپاه توسط پادشاه انتخاب، و اغلب یکی از اعضای خاندان‌های اشرافی بود. به عقیده برخی از پژوهشگران تا پیش از سلطنت خسرو انوشیروان، فرمانده کل سپاه برعهده ایران‌سپاهبذ بود، و پس از اصلاحات نظامی خسرو اول این عنوان منسوخ و چهار سپهبد جایگزین آن شد. این در حالی است که این باور مغایر با برخی گزارش‌های برجای مانده از متون‌ تاریخی و شواهد باستان‌شناختی است. از این روی در مقاله حاضر کوشش شده با رویکردی توصیفی و تحلیلی، و بهره‌گیری از منابع تاریخی و باستانشناختی، القاب و عناوین فرمانده کل سپاه در ادوار مختلف عصر ساسانی مورد بررسی قرار گیرد. یافته‌های این پژوهش بیانگر این است که، عنوان ایران‌سپاهبذ در دوره‌ی نخستین و میانی شاهنشاهی ساسانی مرسوم نبوده، و به نظر می‌رسد در سال‌های نخستین، هزاربد و در دوره میانی ارتشتاران‌سالار، لقب فرمانده کل سپاه بوده است. همچنین در سال‌‌های پایانی شاهنشاهی ساسانی و با انجام اصلاحات نظامی توسط خسرو انوشیروان، لقب ارتشتاران‌سالار منسوخ و به جای آن چهار سپاهبد با لقب ایران-سپاهبذ جایگزین شد. علاوه بر این خواهیم دید که، قدرت ایران‌سپاهبذها پس از اصلاحات خسرو‌ اول، نه تنها کاهش نیافت بلکه به دلیل برخورداری از اختیارات کشوری و لشگری افزایش هم یافت.

هویت کوروش بزرگ در تاریخ‌نگاری ساسانیان ؛ شخصیت‌هایی با این نام در مرزهای ایرانشهر

سورنا فیروزی؛ آرزو رسولی طالقانی

دوره 14، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 86-109

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.335707.473519

چکیده

پیرو محتوای متون پهلوی ساسانی (فارسی میانه) و بازتاب میراث اطلاعات آن‌ها در تاریخ‌نگاری دوره اسلامی، امروزه این اتفاق نظر وجود دارد که دست‌کم از روزگار ساسانی تا عصر مطالعات نوین، کوروش بزرگ هخامنشی ... بیشتر پیرو محتوای متون پهلوی ساسانی (فارسی میانه) و بازتاب میراث اطلاعات آن‌ها در تاریخ‌نگاری دوره اسلامی، امروزه این اتفاق نظر وجود دارد که دست‌کم از روزگار ساسانی تا عصر مطالعات نوین، کوروش بزرگ هخامنشی آن‌گونه که هویت تاریخی‌اش مطابق با سندهای باستان‌شناختی و منابع مکتوب وصف شده، مورد شناخت دربار و جامعه ساسانی نبوده است. این که آیا علت این مساله جریان طبیعی گذشت زمان و از میان رفتن قدرت قرائت خطوط پیشین و یا از دست رفتن داده‌های مکتوب بوده است یا یک تصمیم قهری، یکی از بحث‌های مقاله پیش‌رو است. این پژوهش، ابتدا به بررسی بعدی ممکن و مستند از تحولات اطلاعات تاریخی پیشین به دوره ساسانی می‌پردازد و سپس، به این مسئله می‌پردازد که چه نشانه‌هایی از شناخت و نبود شناخت از کوروش بزرگ در روزگار ساسانیان قابل پیگیری است. در این نوشته دیده شد که از حدود مرزهای غربی شاهنشاهی ساسانی، شواهدی در دست‌اند که نشان می‌دهند شناخت مستند از سیما و هویت کوروش به همان شکل تاریخی‌اش وجود داشته است. این که به چه علت و به چه نحوی بخشی از اطلاعات تاریخی مرتبط با روزگار هخامنشی و به ویژه عصر کوروش بزرگ، از روند تاریخ‌نگاری درباری در روزگار اولیه ساسانی کنار گذاشته شد، پایه بنیادین مطالعه پیش‌روست.

آیا ساسانیان روحانی‌تبار بودند؟

پدرام جم

دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 43-62

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.265049.473032

چکیده

رابطة دین و دولت، موضوعی مهم در تحقیقات مربوط به سازوکار شاهنشاهی ساسانی است و رویکرد ساسانیان به دین زرتشتی و ارتباط آنها با روحانیان این دین، اهمیت بسزایی در پژوهش‌های تاریخ ساسانی دارد. در 150 سال اخیر، ... بیشتر رابطة دین و دولت، موضوعی مهم در تحقیقات مربوط به سازوکار شاهنشاهی ساسانی است و رویکرد ساسانیان به دین زرتشتی و ارتباط آنها با روحانیان این دین، اهمیت بسزایی در پژوهش‌های تاریخ ساسانی دارد. در 150 سال اخیر، شماری از محققان با استناد به گزارشی از طبری دربارة ساسان و فعالیت او در آتشکدة اناهید اصطخر، او را صاحبِ منصبی دینی چون موبد، هیربد یا نگاهبان آتشکده تصور کرده و ساسانیان را از تباری روحانی دانسته‌اند. برخی محققان از این هم فراتر رفته و کامیابی ساسانیان در غلبه بر اشکانیان را نتیجة رویکرد دینی جدید اردشیر بابکان، مؤسس سلسلة ساسانی، و توجه و گرویدن هواداران پرشور و متعصب زرتشتی به او پنداشته‌اند. گزارش آگاثیاس دربارة اردشیر بابکان هم دستاویز دیگری برای شماری از پژوهشگران در روحانی‌دانستن او بوده است. این تحقیق با بررسی دوبارة گزارش طبری و سنجش آن با مدارک حقوقی زرتشتیِ دورة ساسانی، نشان می‌دهد که منصب ساسان در آتشکدة اناهید منصبی دینی نبوده است. همچنین این تحقیق گزارش آگاثیاس دربارة اردشیر را با شواهد دیگر می‌سنجد و نشان می‌دهد که این گزارش هم مطلبی دربارۀ روحانی‌بودن او ندارد. مقایسة این گزارش‌ها و شواهد و روایت‌های دیگر، خاستگاه روحانی ساسانیان را نفی می‌کند و بر پیوند آنها با اشراف محلی فارس صحه می‌گذارد.

تحلیلی بر نگاه دوگانه و متناقض منابع عصر ساسانی دربارة اشکانیان (روایات ملی و تواریخ اسلامی)

شهناز حجتی نجف ابادی

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1398، ، صفحه 19-37

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.269420.473053

چکیده

خدای‌نامه‌ها حاصل جریان تاریخ‌نگاری قرون پایانی حکومت ساسانی هستند. هرچند اصل خدای‌نامه‌ها ازمیان‌رفته‌اند، امّا منابع برگرفته از آنها چون شاهنامه و تواریخ اسلامی دربردارندة نگاه و رویکرد خاص ... بیشتر خدای‌نامه‌ها حاصل جریان تاریخ‌نگاری قرون پایانی حکومت ساسانی هستند. هرچند اصل خدای‌نامه‌ها ازمیان‌رفته‌اند، امّا منابع برگرفته از آنها چون شاهنامه و تواریخ اسلامی دربردارندة نگاه و رویکرد خاص ساسانیان به اشکانیان است؛ بنابراین، مهمّ‌ّترین منابع برای دستیابی به متأخرترین گزارش‌های ساسانی دربارة تاریخ اشکانیان، نوشته‌های مورخان اسلامی سدة سوم تا پنجم هجری است که مطالب خود را از خدای‌نامه‌ها و دیگر نوشته‌های تاریخی ساسانیان متأخر گرفته‌اند. در این منابع، ساسانیان نگاه دوگانه و متناقضی به اشکانیان دارند؛ از یکسو، مطابق اندیشة سیاسی ایران باستان و سنت‌های شاهی، اشکانیان در سلسله انساب شاهان اسطوره‌ای ایران قرارمی‌گیرند که به علت دراختیارداشتن مرکزیت ایران، شایستگی تصاحب قدرت سیاسی را بهدستآورده بودند؛ از سوی دیگر، نوع حکومت و نگرش دینی آ‌نها در این منابع، موردنکوهش و مذمت قرارگرفته است. این در حالی است که مطابق شواهد و نشانه‌های بسیار، در قرون پایانی حکومت ساسانی، خاندان‌های مهمّ اشکانی به‌عنوان صاحب‌منصبان بلندپایة کشوری و لشکری حضور دارند و منشأ خدمات مهمّ قرارمی‌گیرند. پژوهش حاضر در پی آن است که با رویکردی توصیفی-تحلیلی به روایت‌های موجود، نگاه دوگانه و متناقض ساسانیان را دربارة اشکانیان تحلیل کند. نتایج نشان می‌دهد که جعل و تحریف وقایع تاریخ اشکانیان و خلق تضاد و تقابل شدید و اغراق‌آمیز میان ماهیت دو نظام حکومتی اشکانی و ساسانی در منابع تاریخنگارانة عصر ساسانی، معلول جریان تاریخ‌نگاری ساسانیان در قرون پایانی حکومتشان است.

افسانة پیگردهای دینی بزرگ در روزگار شاپور دوم

روزبه زرین کوب؛ جمشید قهرمانی

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 79-96

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.265898.473034

چکیده

از دوران حکومت اشکانیان، مسیحیان زیادی وارد مرزهای ایران شدند؛ زیرا بعضی از امپراتوران رومی بر ضد مسیحیان دست به پیگردهای دینی بزرگی میزدند. مسیحیان در روزگار شاهان ساسانیِ نخستین، بهویژه روزگار ... بیشتر از دوران حکومت اشکانیان، مسیحیان زیادی وارد مرزهای ایران شدند؛ زیرا بعضی از امپراتوران رومی بر ضد مسیحیان دست به پیگردهای دینی بزرگی میزدند. مسیحیان در روزگار شاهان ساسانیِ نخستین، بهویژه روزگار شاپور یکم نیز شرایط مناسبی برای پرداختن به امور دینی خود داشتند. باوجوداین، مسیحیت در سدة چهارم میلادی، دین رسمی امپراتوری روم شد. از بیش از یک سدة پیش در میان پژوهشگران فرضیهای متداول شده است مبنی بر اینکه شاپور دوم ساسانی در سدة چهارم میلادی، پیگردهای دینی بزرگی را بر ضد مسیحیان به راه انداخت. شهادتنامههای سریانی که از سدة پنجم میلادی به بعد، همانند یک سنت به این موضوع پرداختند، منابع اصلی وجود این پیگردها به شمار می‌آیند. از سوی دیگر، برخی از پژوهشگران با داشتن پیشفرضِ وجودِ چنین پیگردهایی سعی داشتهاند که منابع محدود سدة چهارم میلادی را نیز مطابق آن تفسیر کنند. ما در این مقاله منابع مختلفِ مرتبط با این موضوع، شامل منابعِ تاریخی سدة چهارم میلادی و شهادتنامههای سریانی را بررسی کردهایم و نشان دادهایم که در گزارش منابع مسیحی از پیگردهای دینی شاپور دوم در سدة چهارم میلادی تناقضات و تعصبات بسیاری وجود دارد که اعتبار آنها را بهطور جدی زیر سؤال میبرد. در نهایت، به این نتیجه رسیدیم که در روزگار شاپور دوم پیگرد دینی بزرگی بر ضد مسیحیت انجام نگرفت و آنها به رشد خود در شاهنشاهی ساسانی ادامه دادند.

بررسی هویت قیصر ناشناس روم در جنگ دوم شاپور اوّل

میرزا محمد حسنی

دوره 6، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 53-70

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.52742

چکیده

هدف این مقاله، پرداختن به جنگ دوم از جنگهای سهگانة شاپور اوّل با رومیان، در کتیبة کعبة زرتشت است. با بررسی نظرات مختلف ارائه شده دربارۀ سال وقوع دومین جنگ شاپور اول با رومیان و همچنین قیصر رومی درگیر ... بیشتر

جایگاه و نقش استحکامات هیرکانیا در منازعات مرزهای شرقی ساسانیان

حمید کاویانی پویا؛ ماریا داغمه‌چی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 133-152

https://doi.org/10.22059/jhss.2014.50980

چکیده

هیرکانیا (گرگان) از دیرهنگام به سبب دارابودن موقعیت استراتژیکی و اقتصادی مورد توجه صاحبان و منادیان قدرت بوده است و دولت‌های ایرانی، به منظور تثبیت جایگاه خویش سعی در استیلا بر این منطقه داشتند؛ بر ... بیشتر هیرکانیا (گرگان) از دیرهنگام به سبب دارابودن موقعیت استراتژیکی و اقتصادی مورد توجه صاحبان و منادیان قدرت بوده است و دولت‌های ایرانی، به منظور تثبیت جایگاه خویش سعی در استیلا بر این منطقه داشتند؛ بر این اساس، موقعیت و کارکرد ایالت هیرکانی در عصر ساسانی و عملکرد استحکامات این ایالت برای حکومت‌های ایرانی در مقابل مهاجمان و قدرت‌های شرقی، مسئلة مهمی است که پیگیری آن در عصر ساسانی سبب آگاهی از چگونگی نگرش این دولت ایرانی به مرزهای شرقی ایران، دشمنان این خطه و اقدامات ساسانیان در مقابل آنها و در منطقة هیرکانیا میگردد. بنابراین، برای پاسخ بدین مسائل، نهتنها از متون تاریخی بهرهبرداری شد، بلکه از یافتههای باستان‌شناسان نیز استفادة فراوانی گردید و در بررسی جایگاه هیرکانیا و استحکامات آن در قلمرو ساسانی و بهویژه در مقابل یورشهای انیران، بدین نتیجه نائل آمدیم که ساسانیان نیز به تبعیت از سلسلههای ایرانیِ پیشین نهتنها پایگاه نظامی مهمی در گرگان برپا داشته بلکه به احداث دیوارههای مستحکم و حصارهای تدافعی پیچیده و مجهزی اقدام نمودند. در این میان، احداث دیوارة دفاعی گرگان با استحکامات ویژه سبب پیشگیری از ورود مهاجمان به مرزها شده و با تأمین امنیت، موجب رونق بیشتر ایالت گرگان شد. این دیوارة دفاعی نشان می‌دهد که ساخت آن نهتنها بهمنظور یک برنامة اضطراری، بلکه بخشی از برنامة پیچیدة شاهنشاهی ساسانی بوده که عامل بهحداکثررساندن حفاظت از دشت گرگان در قرن پنجم میلادی بهشمار می‌آمده است.

پژوهش‌های علوم تاریخی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

کلیدواژه‌ها = ساسانیان

تأملی بر سیر تحول منصب وزرگفرمذار در عصر ساسانی

چکیده

بهره گیری از نام جای‌های مرکب در نام گذاری ضرابخانه های ساسانی با استناد به مسکوکات، مُهرها و متون پهلوی

چکیده

مسائل مالی زنان ساسانی در وضعیت ستوری در اسناد تبرستان

چکیده

تأملی در سیر تحول القاب و عناوین فرمانده کل سپاه، درعصر ساسانی

چکیده

هویت کوروش بزرگ در تاریخ‌نگاری ساسانیان ؛ شخصیت‌هایی با این نام در مرزهای ایرانشهر

چکیده

آیا ساسانیان روحانی‌تبار بودند؟

چکیده

تحلیلی بر نگاه دوگانه و متناقض منابع عصر ساسانی دربارة اشکانیان (روایات ملی و تواریخ اسلامی)

چکیده

افسانة پیگردهای دینی بزرگ در روزگار شاپور دوم

چکیده

بررسی هویت قیصر ناشناس روم در جنگ دوم شاپور اوّل

چکیده

جایگاه و نقش استحکامات هیرکانیا در منازعات مرزهای شرقی ساسانیان

چکیده