پژوهش‌های علوم تاریخی - مقالات آماده انتشار

تأملی بر سیر تحول منصب وزرگفرمذار در عصر ساسانی

ابوالفضل محمد کریمی؛ جواد هروی؛ میرزا محمد حسنی

دوره 16، شماره 1 ، مرداد 1403، ، صفحه 223-251

https://doi.org/10.22059/jhss.2024.378850.473726

چکیده

از جمله مناصب ممتاز شاهنشاهی ساسانی وزیر بزرگ بود، که در منابع از آن، با القاب، وزرگ‌فرمذار، هزاربد و دراندرزبذ یاد شده است. وزرگ‌فرمذار اغلب از بین اعضای خاندان‌های نژاده، اصیل و از سوی پادشاه برگزیده ... بیشتر از جمله مناصب ممتاز شاهنشاهی ساسانی وزیر بزرگ بود، که در منابع از آن، با القاب، وزرگ‌فرمذار، هزاربد و دراندرزبذ یاد شده است. وزرگ‌فرمذار اغلب از بین اعضای خاندان‌های نژاده، اصیل و از سوی پادشاه برگزیده می‌شد و ریاست تشکیلات اداری را برعهده داشت. در منابع، نخستین‌بار در عصر اردشیربابکان است که از ابرسام نامی، در کسوت وزیر یاد شده است. حفاظت ابرسام از تختگاه اردشیر و فرماندهی سپاه ساسانی به هنگام غیبت پادشاه، موجب شده تا برخی از محققان، از ابرسام با لقب وزرگ‌فرمذار یاد کنند، و از این رو، ایجاد منصب مذکور را به دوران اردشیر، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانی نسبت دهند. افزون بر این، عدم ذکر منصب وزرگ‌فرمذار در برخی منابع، نظیر کارنامه اردشیر بابکان و نامه تنسر، موجب شده تا برخی نظیر بارتلد، از منسوخ شدن منصب وزرگ‌فرمذار در سال‌های پایانی عصر ساسانی یادکنند. این در حالی است که باوره‌های مطرح شده از طرف محققین مذکور، مغایر با برخی گزارش‌های برجای مانده تاریخی و شواهد کتیبه‌ای است. از این رو در نوشتار حاضر، سیر تحول منصب وزرگ‌فرمدار در ادوار مختلف عصر ساسانی، با سود جستن از منابع کتابخانه‌ای و شواهد کتیبه‌ای، و به روش توصیفی- تحلیلی مورد واکاوی قرار گرفته است. یافته‌های این پژوهش حکایت از آن دارد که، در سال‌های نخستین شاهنشاهی ساسانی، منصبی با عنوان وزرگ‌فرمذار متداول نبوده و منصب مذکور نخستین بار، در سده پنجم میلادی و در عصر پادشاهی یزدگردیکم به جهت توسعه تشکیلات اداری و تمشیت بهتر اُمور ایجاد شده و تا پایان عصر ساسانی لقب رسمی وزیربزرگ بوده است.

چهار مقطع چین شناسی در تاریخ ایران دوره اسلامی؛ از ورود اسلام تا انقلاب اسلامی 1357

سیدعلی مزینانی

دوره 16، شماره 1 ، مرداد 1403، ، صفحه 253-282

https://doi.org/10.22059/jhss.2024.376209.473707

چکیده

در میان انواع گوناگون تقسیم‌بندی تمدن بشری، تقسیم‌بندی به دو حوزه شرقی و غربی یکی از پذیرفته شده‌ترین الگوهاست. در حوزه شرقی تمدن بشری بی‌تردید ایران و چین دو وزنه اصلی به شمار می‌آیند که از تداوم ... بیشتر در میان انواع گوناگون تقسیم‌بندی تمدن بشری، تقسیم‌بندی به دو حوزه شرقی و غربی یکی از پذیرفته شده‌ترین الگوهاست. در حوزه شرقی تمدن بشری بی‌تردید ایران و چین دو وزنه اصلی به شمار می‌آیند که از تداوم تاریخی کم نظیری برخوردارند و چگونگی روابط آنها دارای پیامدهای اساسی برای کلیت تمدن بشری بوده است. بررسی تحولات روابط ایران و چین در طول تاریخ این دو کشور مورد توجه پژوهش‌های متعددی بوده اما موضوع کیفیت شناخت از چین در میان ایرانی‌ها تا به حال مورد توجه مستقل قرار نگرفته. این پژوهش با تمرکز بر موضوع کیفیت شناخت ایرانی‌ها از چین در تاریخ ایران دوره اسلامی، به دنبال ترسیم سیر تحولی این شناخت در دوره‌های مختلف تاریخی است. برای دست یافتن به این هدف پژوهش حاضر با اتکا بر رهیافت «تاریخ‌گرایی» خواهد کوشید سیر تحولی شناخت ایرانی‌ها از چین را به عنوان یک پدیده منفرد تاریخی ردیابی و برهه بندی و مفهوم‌پردازی کند. یافته‌های پژوهش حاضر حاکی از آن است که سیر تحولی شناخت ایرانی‌ها از چین را می‌توان به چهار مقطع مختلف تقسیم کرد؛ شناخت حماسی-اسطوره‌ای (قرون اول تا هفتم ق)؛ شناخت تعاملی-ارتباطی (قرون هفتم تا یازدهم ق)؛ شناخت مطالعاتی (نیمه دوم قرن دوازدهم و نیمه اول قرن سیزدهم ق)؛ شناخت دانشی (قرن چهاردهم ش)

معرفی نسخه خطی «منشأت مِن نتایج افکار افاضلِ نامدار» و بازخوانی «حُکمِ شیخوخیتِ بقعۀ منورۀ کاکا محمدِ ابی نجم قدّس سرّه»

محمدباقر وثوقی؛ محمد ابونجمی

دوره 16، شماره 1 ، مرداد 1403، ، صفحه 283-306

https://doi.org/10.22059/jhss.2024.378042.473720

چکیده

نسخه خطی «مجموعه منشأت من نتایج افکار افاضل نامدار» مجموعه‌ای از نامه‌ها و احکام سده‌های هشتم و نهم هجری/ پانزدهم و شانزدهم میلادی است که تاکنون معرفی نشده است. این مقاله با هدف معرفی این نسخه ... بیشتر نسخه خطی «مجموعه منشأت من نتایج افکار افاضل نامدار» مجموعه‌ای از نامه‌ها و احکام سده‌های هشتم و نهم هجری/ پانزدهم و شانزدهم میلادی است که تاکنون معرفی نشده است. این مقاله با هدف معرفی این نسخه خطی و بازخوانی یکی از احکام مهم آن با موضوع شیخوخیت بقعه شیخ محمد ابی نجم از عرفای سده هشتم هجری/چهاردهم میلادی در شهر خنج نوشته شده است. نسخه خطی «مجموعه منشأت من نتایج افکار افاضل نامدار» در سال 886 قمری کتابت شده و شامل نامه‌ها، مناشیر، احکام و اسنادی اصیل و دست اول از تحولات ایالت فارس و کرمان در سده‌های هشتم و نهم هجری محسوب می‌شود. پس از بررسی محتوایی و تاریخ‌گذاری برخی از نامه‌ها، به بازخوانی یکی از احکام آن مربوط به سرپرستی و تولیت بقعه شیخ محمد ابی نجم پرداخته می‌شود. طریقت وی پس از مرگش به نام «کاکائیه» یا «شمسیه» مشهور شده و نقش مؤثر خویش را همچنان به عنوان عامل وحدت اجتماعی در منطقه گرمسیرات فارس ایفا می‌نماید. حفظ نفوذ حکومت شیراز در خنج در سده نهم هجری نیز به وسیلۀ این سند تأیید می‌شود. با توجّه به اهمیّت این حکم از لحاظ ادبی و تاریخی و اینکه تاکنون متن کامل آن منتشر نشده به بازخوانی و تشریح آن پرداخته و در انتها طریقت شمسیّه-کاکائیه و معماری بقعه شیخ محمد ابی نجم به اختصار معرفی می‌شود. شواهد نشان می‌دهد که برخی از نامه‌ها و احکام موجود در این نسخه خطی، در بردارنده اطلاعات تاریخی است که در دیگر منابع موجود نیست. از این رو در این مقاله عناوین اصلی نامه‌ها و احکام به ترتیب ذکر شده است. افراد و اماکن معرفی‌شده در این مجموعۀ منشأت نیز با استفاده از منابع تاریخی مورد شناسایی قرار گرفته‌اند. بیشتر این نامه‌ها و احکام در دوره تاریخی سده‌های هشتم و نهم هجری/پانزدهم و شانزدهم میلادی نوشته شده است. طی این دو سده، ایالت فارس و کرمان شاهد حوادث بسیاری بوده است که جزییات برخی از آن در این منشأت منعکس شده است

توضیحی درباره مقاله «کاربرد لقب "شاهنشاه ایران" در سکه‌ای ناشناخته از اتابک قزل ارسلان»

عمادالدین شیخ الحکمائی

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1400

چکیده

انتشار مقالۀ «کاربرد لقب "شاهنشاه ایران" در سکهای ناشناخته از اتابک قزل ارسلان»، در شمارۀ سوم سال دوازدهم (پاییز 1399) آن مجلۀ وزین، مرا بر آن داشت تا نکتهای در باب موضوع اصلی این مقاله، یعنی سکۀ ... بیشتر انتشار مقالۀ «کاربرد لقب "شاهنشاه ایران" در سکهای ناشناخته از اتابک قزل ارسلان»، در شمارۀ سوم سال دوازدهم (پاییز 1399) آن مجلۀ وزین، مرا بر آن داشت تا نکتهای در باب موضوع اصلی این مقاله، یعنی سکۀ ناشناختۀ مورد اشاره و قرائت متن آن یادآور شوم.پایۀ اصلی این مقالۀ بر عبارت سکهای نهاده شده است که نخستین بار توسط شادروان سیدجمال ترابی طباطبایی ـ که یادش به خیرباد! ـ معرفی، و متن پیشنهادی ایشان همراه با تصویر سیاه و سفید دو رو ی سکه در کتاب سکههای شاهان اسلامی ایران[1] منتشر شده است. اصل سکه نیز متعلق به مجموعۀ شخصی آن شادروان بوده است. این سکه مسی، فرسوده و بیکیفیت بوده و ایشان عبارت «السلطان القاهر، شهنشاه ایران قزل ارسلان» را بر یک روی سکه خوانده و آن را به یکی از اتابکان آذربایجان(۵۳۱ تا ۶۲۲ ق) یعنی قزل ارسلان(587 ـ 582ق) نسبت داده است.با توجه به در دست نبودن اصل سکۀ متعلّق به مجموعۀ ترابی، خانم دکتر مودّت، نویسندۀ مقاله، تصویری از سکهای مشابه را که در کنار مجموعهای از سکههای سلجوقی در قلعۀ ورمزیار زنجان یافت شده و توسط خانم قاسمی اندرود در قالب مقالهای منتشر کرده[2] به یاری گرفتهاند. مجموعهای که اکنون در موزۀ میراث فرهنگی استان زنجان محفوظ است. [1] . سیدجمالالدین ترابی طباطبایی، سکههای شاهان اسلامی ایران، موزۀ آذربایجان، شمارۀ 5، 1350. ص 58.[2]. قاسمی اندرود، پرستو،» سکههای اتابکان آذربایجان مکشوفه در استان زنجان»، پیام باستانشناس، شمارۀ 33 ، شمارۀ 11، ص121 ـ 111، 1380.

میراث دانشِ نقشه‌نگاریِ سرزمین‌های اسلامی، به نقشه‌نگاری اروپا

فاطمه فریدی مجید

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.389522.473777

چکیده

تمدن اسلامی در سده‌های سوم تا دهم هجری ق / نهم تا شانزدهم م، به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی تحولات علمی، نقش بی‌بدیلی در گردآوری و گسترش دانش جهانی ایفا کرد. تمدن اسلامی در دوره مذکور، نه‌تنها میراث ... بیشتر تمدن اسلامی در سده‌های سوم تا دهم هجری ق / نهم تا شانزدهم م، به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی تحولات علمی، نقش بی‌بدیلی در گردآوری و گسترش دانش جهانی ایفا کرد. تمدن اسلامی در دوره مذکور، نه‌تنها میراث تمدن‌های یونان، هند، ایران و روم را حفظ کرد، بلکه با نوآوری‌های چشمگیر، منجر به تولید دانش‌های جدید شد. در این میان، دانش جغرافیا و نقشه‌نگاری، به‌عنوان یکی از دستاوردهای ارزشمند این تمدن، جایگاه ویژه‌ای دارد. نقشه‌نگاری اسلامی با اقتباس هوشمندانه از دانش پیشینیان و منابع جغرافیایی نظیر المجسطی و ترکیب آن با یافته‌های جدید در قالب سبک ها و مکاتب مختلف ترسیم نقشه، به‌سرعت به عرصه‌ای پیشرو در علم کارتوگرافی تبدیل شد و میراثی غنی به‌جای گذاشت. پس از قرون وسطی، اروپاییان با انگیزه کشف سرزمین های جدید، نیازمند نقشه ها و متون جغرافیایی دقیق بودند و توانستند بخش اعظمی از آن را از میان سرمایه های علمی جغرافیایی مسلمانان به دست آورند. نقطه عطف این جابجایی تمدنی در جزیره سیسیل رخ داد، اگرچه اروپا از یکی دو قرن پیش با آثار جغرافیایی مسلمانان آشنا شده بود. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی و تحلیل تطبیقی، با هدف بررسی نقش و تأثیر نقشه‌نگاری دورۀ اسلامی بر کارتوگرافی مدرن اروپا، به تحلیل وضعیت نقشه‌نگاری در هر دو حوزۀ تمدنی و فرایند و راه های انتقال دانش نقشه‌نگاری از اسلام به غرب اروپا می‌پردازد. این مطالعه اهمیت تعاملات فرهنگی و علمی بین تمدن‌ها را برجسته می‌سازد و نشان می‌دهد که نقشه‌نگاری اسلامی یکی از پایه‌های کارتوگرافی مدرن اروپا به‌حساب می‌آید.

مشاهده مقاله

بررسی مواجهه مقامات قاجاری با هیئت‌های تبشیری آمریکایی

اعظم فولادی پناه؛ باقرعلی عادل فر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.385434.473751

چکیده

تساهل و مدارای مشهود سران حکومتی با میسیونرهای مسیحی در ایران به دوره صفویه باز می‌گردد. پادشاهان قاجار نیز که در رویه و مسلک دینی پیرو صفویان بودند و به دین‌مداری شهره بودند، از آغاز، با حضور و فعالیت ... بیشتر تساهل و مدارای مشهود سران حکومتی با میسیونرهای مسیحی در ایران به دوره صفویه باز می‌گردد. پادشاهان قاجار نیز که در رویه و مسلک دینی پیرو صفویان بودند و به دین‌مداری شهره بودند، از آغاز، با حضور و فعالیت میسیونرهای منفرد مسیحی چون هنری مارتین، جوزف ولف و ... در ایران مقابله نکردند.حال در میان گروه‌های تبشیری که از اواسط دوره قاجار وارد ایران شدند، هیئت‌های تبشیری آمریکایی، اولین گروه‌ میسیونری پروتستان بودند که کار تبشیر در ایران را آغاز کردند. یکی از مهم‌ترین موضوعات درباره میسیون‌های آمریکایی، شیوه مواجهه مقامات حکومتی قاجار با اعضای این میسیون‌ها بوده است. پژوهش حاضر به دنبال آن است تا با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای، به بررسی مواجهه درباریان قاجار شامل شاهان، وزرا، حکام محلی، سران نظامی، شاهزادگان و ... با میسیونرهای آمریکایی و فعالیت‌های آنها بپردازد. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد مواجهه سران قاجار با میسیونرهای آمریکایی در دو گونه تعاملی و تقابلی تقسیم‌بندی می‌شود. بدین ترتیب، هر یک از مقامات قاجار با توجه به شرایط حاکم، منافع، علاقه به مدرنیته، نوع عملکرد میسیونرهای آمریکایی در قبال مسلمانان و ... رفتارهای متفاوتی از خود نشان می‌دادند و به حمایت و یا مقابله با آنها می‌پرداختند. همچنین میزان تعامل و همکاری مقامات قاجار نسبت به مخالفت و مقابله آنها با میسیونرهای آمریکایی بیشتر بود. همین امر موجبات گسترش فعالیت‌های میسیون آمریکایی و حضور طولانی مدت آنها در ایران را فراهم کرد.

مشاهده مقاله

جابه‌جایی‌های جمعیتی و تحول اقتصادی در دورۀ ساسانی: نیروی کار، تجارت و نظام مالیاتی

مهسا محجوب شیشه گری؛ کلثوم غضنفری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.395061.473806

چکیده

در دورة ساسانی، جابه‌جایی‌های جمعیتی—اعم از اسیران جنگی و کوچ‌های سازمان‌یافتة حکومتی—نقش چشمگیری در تحولات اقتصادی و ساماندهی نظام درآمدی این شاهنشاهی ایفا می‌کرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطة ... بیشتر در دورة ساسانی، جابه‌جایی‌های جمعیتی—اعم از اسیران جنگی و کوچ‌های سازمان‌یافتة حکومتی—نقش چشمگیری در تحولات اقتصادی و ساماندهی نظام درآمدی این شاهنشاهی ایفا می‌کرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطة این جابه‌جایی‌ها با ساختار اقتصادی و مالی دورة ساسانی انجام شده و به دنبال پاسخ به این پرسش است که جابه‌جایی‌های جمعیتی چگونه موجب تحول در ترکیب نیروی کار، گسترش شبکه‌های تجاری، و انسجام‌بخشی به نظام مالیاتی دولت ساسانی شده‌اند. روش پژوهش، تحلیل کیفی با رویکرد تفسیر منابع تاریخی است. در این راستا از مجموعه‌ای متنوع از منابع از جمله کتیبه‌های عصر ساسانی، متون پهلوی، متون رومی-بیزانسی، ارمنی، سریانی و همچنین تاریخنگاری‌های دورة اسلامی بهره گرفته شده است. بر اساس شواهد دولت ساسانی با کوچاندن جمعیت‌ها به نواحی کشاورزی، راهبردی و تجاری، نه‌تنها نیروی کار لازم برای تولید و بازرگانی را تأمین می‌کرد، بلکه با اسکان هدفمند آنان، زمینه را برای دریافت منظم مالیات، تثبیت قدرت مرکزی و افزایش بهره‌وری اقتصادی فراهم می‌ساخت. این جابه‌جایی‌ها موجب پویایی مسیرهای بازرگانی و رشد مراکز اقتصادی جدید می‌شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جابه‌جایی جمعیتی یکی از ابزارهای راهبردی حکومت ساسانی در پیشبرد سیاست‌های اقتصادی، مدیریت منابع انسانی و تضمین درآمد پایدار برای حکومت بوده است. در دورة ساسانی، جابه‌جایی‌های جمعیتی—اعم از اسیران جنگی و کوچ‌های سازمان‌یافتة حکومتی—نقش چشمگیری در تحولات اقتصادی و ساماندهی نظام درآمدی این شاهنشاهی ایفا می‌کرد.

مشاهده مقاله

تاثیر سیاست‌های بهداشتی دولت پهلوی در بهبود وضعیت گوشت با تاکید بر اسناد نویافته (1334ـ1357ه.ش)

متین سادات اصلاحی؛ مسعود کثیری؛ نزهت احمدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.386398.473760

چکیده

با روی‌کارآمدن دولت پهلوی، سیاست‌های بهداشتی کشور که از دوران مشروطیت آغاز شده بود، با جدیت بیشتری ادامه و در دورۀ محمدرضاشاه بیش‌ازپیش گسترش یافت. گوشت از مهم‌ترین ارزاق مردم در دورۀ پهلوی بود که ... بیشتر با روی‌کارآمدن دولت پهلوی، سیاست‌های بهداشتی کشور که از دوران مشروطیت آغاز شده بود، با جدیت بیشتری ادامه و در دورۀ محمدرضاشاه بیش‌ازپیش گسترش یافت. گوشت از مهم‌ترین ارزاق مردم در دورۀ پهلوی بود که همواره نارضایتی از وضعیت بهداشت، بحران‌ها و مشکلات ناشی از مصرف آن در شمار دغدغه‌های روز قرار می‌گرفت. بنا بر چنین ضرورتی، مسئلۀ نظارت بر گوشت برای دولت اهمیت بسیاری داشت. بنابراین، یکی از نخستین سیاست‌های سلامت در دولت پهلوی تصویب نظام‌نامه‌های بهداشتی برای قصابی‌ها و کشتارگاه‌ها بود. پژوهش حاضـردرصدد است که با تکیه بر منابع مکتوب، روزنامه‌ها، مجلات و به‌ویژه اسناد و مدارک آرشیوی نویافته به این پرسش پاسخ دهد که دولت پهلوی برای بهبود وضعیت بهداشتی گوشت و نظارت بر بهداشت آن چه راهکاری در پیش گرفت و چقدر تأثیرگذار بود؟ یافته‌های پژوهش کنونی نشان می‌دهد که دولت پهلوی در بازۀ زمانی موردنظر، با هدف ارتقای بهداشت گوشت و همکاری نهادهای گوناگون، توانست با اقداماتی، مانند سالم‌سازی فیزیکی، افزایش نظارت‎‌ و بازرسی‌ بهداشتی، صدور کارت‌های بهداشتی و آموزش بهداشت در بهبود و ارتقای سلامت گوشت گام‌های مؤثری بردارد. یافته‌های پژوهش کنونی نشان می‌دهد که دولت پهلوی در بازۀ زمانی موردنظر، با هدف ارتقای بهداشت گوشت و همکاری نهادهای گوناگون، توانست با اقداماتی، مانند سالم‌سازی فیزیکی، افزایش نظارت‎‌ و بازرسی‌ بهداشتی، صدور کارت‌های بهداشتی و آموزش بهداشت در بهبود و ارتقای سلامت گوشت گام‌های مؤثری بردارد.

مشاهده مقاله

تحلیلی بر سیر تحول نمادین نقش‌مایه ماهی در تاریخ نقاشی ایرانی از دوره ایلخانی تا صفوی

الهه پنجه باشی؛ رعنا محمدزاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.385802.473754

چکیده

نقش‌مایه ماهی به عنوان یک نقش از انواع نقوش آبزیان در کنار عنصر آب در نگارگری ایرانی، دارای معانی نمادین گوناگون و چندلایه است. در این نوشتار، به بررسی مضامین نمادین نقش‌مایه ماهی در نگاره‌هایی منتخب ... بیشتر نقش‌مایه ماهی به عنوان یک نقش از انواع نقوش آبزیان در کنار عنصر آب در نگارگری ایرانی، دارای معانی نمادین گوناگون و چندلایه است. در این نوشتار، به بررسی مضامین نمادین نقش‌مایه ماهی در نگاره‌هایی منتخب از مکاتب دوره ایلخانی تا صفوی پرداخته شده است. هدف پژوهش، افزون بر بیان پیشینه اجرای نقش‌مایه ماهی در آثار هنر ایران و مرور ویژگی‌های ساختاری این نقش‌مایه، بررسی معانی نمادین نقش‌مایه مذکور در نمونه نگاره‌های منتخب از مکاتب نگارگری ایران است. در اینجا سوال این است که: نقش‌مایه ماهی در نگاره‌ها دارای چه مضامین نمادین و چه ویژگی‌های بصری بوده است؟ به علاوه ریشه‌های این معانی نمادین را در کدامین بخش‌های تاریخ هنر ایران می‌توان جست؟ سیر تحول بصری نقش‌مایه ماهی در نگاره‌ها به چه نحوی بوده است؟ گردآوری این مطالب، به روش کتابخانه‌ای و اسنادی، با رویکردی تاریخی و به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است. از نتایج پژوهش چنین بر‌می‌آید که، اگرچه این نقش‌مایه نقشی پرتکرار در نگارگری نبوده اما در مواردی که از آن استفاده شده است، اغلب نقشی کلیدی را در روایت تصویری نگاره ایفا کرده است مانند: نقش‌مایه ماهی در نگاره حضرت یونس(ع) و نهنگ. یافته‌ها نشانگر آن است که نقش‌مایه‌ ماهی در نگاره‌ها، متناسب‌ با بافت روایی و مضمون کلی صحنه، معنا ویژه می‌یابد. با این حال، در نگاهی کلی‌تر، این نقش‌مایه عنصری تأثیرگذار و معنازا در ساختار ترکیبی نگاره‌ها است و حضور آن، اغلب فراتر از جنبه‌ تزئینی، حامل مفاهیم نمادین است که به غنای معنایی اثر می‌افزاید.

مشاهده مقاله

بررسی مفهوم عدالت بر مسکوک‌های ساسانی: تحلیل تاریخی سکه‌نوشتة l’st

اسماعیل مطلوب‌کاری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.394712.473803

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل تاریخی سکه‌نوشتة l’st است که بر مسکوک‌های سده‌های چهارم و پنجم ساسانی ضرب شده است. نگارنده می‌کوشد تا با استناد به مطالعات متنی و تحلیل تاریخی به این پرسش پاسخ دهد که دلیل ... بیشتر هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل تاریخی سکه‌نوشتة l’st است که بر مسکوک‌های سده‌های چهارم و پنجم ساسانی ضرب شده است. نگارنده می‌کوشد تا با استناد به مطالعات متنی و تحلیل تاریخی به این پرسش پاسخ دهد که دلیل ضرب این سکه‌نوشته بر مسکوک‌ها در یک دورة مشخص و محدود از تاریخ ساسانی چیست؟ و در ادامه این فرضیه را مطرح می‌کند که سکه‌نوشتة l’st، که حرف‌نوشتة واژة rāst ، به معنی مستقیم و درست است، نه‌تنها با مفهوم عدالت مرتبط است، بلکه می‌تواند اشاره‌ای به راست‌دینی مبتنی بر ثنویت زردشتی از جانب شخص شاهنشاه باشد که مفهومی دینی- اخلاقی است و نقشی مهم در آموزه‌های زردشتی دارد.به نظر می‌رسد که در شرایط بحرانی پایان سدة چهارم و ابتدای سدة پنجم، که قلمرو ساسانی مورد تهاجم اقوام بیابان‌گرد شرقی قرار داشت و ساختارهای حکومتی سستی گرفته بودند، دربار ساسانی نیازمند همراهی و حمایت مستحکم‌ترین نهاد موجود یعنی نهاد دین زردشتی بود. ضرب عنوان rāst بر مسکوک‌های شاهنشاهان این دوره، نشان‌دهندة کوشش دربار ساسانی در جذب مخاطبان زردشتی، به‌ویژه موبدان، و کسب مشروعیت بود. همچنین به‌نظر می‌رسد که واژگان و ترکیباتی که در ساخت آنها واژة rāst بکار رفته است، بیش از آن‌که به اصطلاحات فنی علم حقوق پرداخته باشند، به جنبة دینی- اخلاقی مفهوم عدالت توجه کرده‌اند. شرط برقراری عدالت از شروط مهم مشروعیت‌ حاکمان بود که به مبانی اندیشة سیاسی در سرزمین‌های شرقی خلافت اسلامی منتقل شده است.

مشاهده مقاله

The Meaning and Concept of the Legend of "nwky" on the Coins of Yazdgird II

اسماعیل مطلوب‌کاری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.393967.473798

چکیده

The fifth century witnessed fundamental changes in the inscriptions on Sasanian coins. From the late fourth century, the relatively uniform list of legitimizing Sasanian titles changed due to social, religious, and political changes. By the late fifth century, all of these titles had been eliminated and were replaced by titles that reflected the changing political ... بیشتر

مشاهده مقاله

نقش هرمیاس و ارسطو، مشاور فیلیپ دوم، در روابط شاهنشاهی هخامنشی و مقدونیه(347-336ق.م)

حمیدرضا پاشازانوس؛ علیرضا کرباسی؛ اسماعیل سنگاری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.392841.473795

چکیده

در شرح زندگی ارسطو، فیلسوف یونانی، به سفر و اقامت وی در شهر آتارنئوس و آسوس در شمال غرب آسیای صغیر تحت فرمانروایی حاکم محلی به نام هرمیاس پس از مرگ افلاطون اشاره شده است. این فرد به واسطه‌ی ارسطو و برخی ... بیشتر در شرح زندگی ارسطو، فیلسوف یونانی، به سفر و اقامت وی در شهر آتارنئوس و آسوس در شمال غرب آسیای صغیر تحت فرمانروایی حاکم محلی به نام هرمیاس پس از مرگ افلاطون اشاره شده است. این فرد به واسطه‌ی ارسطو و برخی دیگر از شاگردان آکادمی افلاطون، عامل مهمی در آگاهی یافتن فیلیپ فرمانروای مقدونیه از وضعیت داخلی شاهنشاهی هخامنشی تبدیل شد، تا جایی که اتحاد سیاسی او با فیلیپ با واکنش سخت ایرانیان مواجه شد و جان خود را نیز بر سر این پیمان نهاد. گرچه ارسطو در نوشته‌هایش به ستایش هرمیاس و هجو و بدگویی از ایرانیان پرداخته است، با این حال با بررسی دقیق تحولات سیاسی و رفت و آمدهای دیپلماتیک میان فرمانروای آتارنئوس و دربار فیلیپ مقدونی، می‌توان به این نتیجه رسید که شاهنشاهی هخامنشی اطلاعات روشنی از رخدادهای سیاسی دولتشهرهای یونانی و پادشاهی مقدونیه داشته و با حذف هرمیاس، و احتمالاً خود فیلیپ، کمک زیادی به یونانیان در جهت کسب استقلال از دست رفته‌ی خود کرده است. در این پژوهش سعی شده است بر اساس روش تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، نشان داده شود که شاهنشاهی هخامنشی در جهت تقویت پیمان آنتالکیداس، تلاش‌های خود را برای حفظ استقلال دولتشهرهای یونانی در برابر سلطه‌جویی‌های مقدونی، پیش از ظهور اسکندر با حذف عناصر مقدونی‌گرا انجام داده بود، ولی اختلافات یونانیان و سرعت عمل و خشونت اسکندر در سرکوب مخالفان یونانی‌اش باعث از دست رفتن این فرصت تاریخی شد.

مشاهده مقاله

معرفی و بررسی مطالع العارفین: نسخه ای نویافته از دوره صفوی

محمدحسین سلیمانی؛ انور خالندی؛ رضا شجری قاسم خیلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.392084.473791

چکیده

قاینی از دانشمندان فارسی‌نویس اواخر عصر صفوی است.وی دارای آثار بسیاری در علم نجوم،صنعت اسطرلاب، نورشناسی، علوم غریبه است.با این همه نه‌تنها بسیاری از کتابهای شناخته شدۀ او بررسی و تصحیح نشده، که بسیاری ... بیشتر قاینی از دانشمندان فارسی‌نویس اواخر عصر صفوی است.وی دارای آثار بسیاری در علم نجوم،صنعت اسطرلاب، نورشناسی، علوم غریبه است.با این همه نه‌تنها بسیاری از کتابهای شناخته شدۀ او بررسی و تصحیح نشده، که بسیاری از آثار گمشدۀ او شناسایی و فهرست نشده است.یکی از این آثار مطالع العارفین است.از این رساله تنها یک نسخه در کتابخانۀ مدرسۀ علمیه حضرت ولیعصر خوانسار شناسایی شده است که در حکمت نظری و کلام تألیف شده و در اصل پاسخهایی است به زبان فارسی به پرسشهای فلسفی – کلامی یکی از ملوک جیل و دیلم است.پژوهش پیش رو برآن است تا به بررسی نسخه مطالع العارفین از لحاظ شکلی، ساختاری و محتوایی بپردازد.دستاوردهای این پژوهش نشان میدهد علاوه بر آنکه قاینی به عنوان دانشمندی در علم نجوم، علوم غریبه، تفسیر قرآن و نورشناسی شهیر بوده،در حکمت نظری و کلام نیز اثری از خود به یادگار گذاشته و با آثار کلامی قبل از خود آشنایی داشته و با نگارش مطالع العارفین نشان داده که با دیدگاههای متکلمان اخباری و فلسفی که بعد از استرآبادی و ملا صدرا دو جریان فکری کلامی بودند، آشنا بوده و در اثر خود از آنها بهره جسته است.از آنجا که قاینی، انتقاداتی را به برخی عقاید متکلمان پیشین وارد کرده و نظریات خود را به صورت استدلال و صریح بیان کرده،این اثر می‌تواند روندها و تکاپوهای کلامی- فلسفی عالمان شیعی را پس از ملاصدرا روشن‌تر ساخته و به شناخته شدن آثار آنان یاری و چشم‌اندازی از پویایی‌های فکری، علمی و حِکَمی ایشان را در واپسین سال‌های عصر صفوی نشان دهد.

مشاهده مقاله

تاریخ حقوق بین الملل درگذر تغییر مفهومی و شکلی دولت

مجتبی انصاریان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.394388.473800

چکیده

نگارش های صورت گرفته درپی کاوش ها و مطالعات انجام شده در حوزه تاریخ حقوق بین الملل معمولا به صورت جزیی و موردی است. چنان چه تنها به تاریخ روابط میان کشورها و یا نهایتا میزان پایبندی کشورها به اصول و قواعد ... بیشتر نگارش های صورت گرفته درپی کاوش ها و مطالعات انجام شده در حوزه تاریخ حقوق بین الملل معمولا به صورت جزیی و موردی است. چنان چه تنها به تاریخ روابط میان کشورها و یا نهایتا میزان پایبندی کشورها به اصول و قواعد بین المللی و معاهده های منعقده شده با دیگر دولت ها پرداختند. پژوهش با این پرسش که نهاد دولت در فرایند تاریخی خود در حقوق بین الملل دچار چه تغییرات مفهومی گردیده است به کاوش و بررسی در این راستا پرداخت. درواقع هدف پژوهش توضیح و تشریح مفاهیم مهم و تاثیرگذار و نقش آن در تحولات تاریخی در حقوق بین الملل است. به همین دلیل رفتار کشورها در نظام بین‌الملل و تاریخ روابط بین الملل تشریح نمی شود بلکه فرایند تاریخی تحولات حقوق بین الملل و مهم ترین بازیگر آن یعنی دولت را از منظر مفهومی و شکلی مورد بررسی قرار گرفت. دولت در گفتمان حقوق بین‌الملل در ابتدایی ترین شکل خود از خاصیت شخصی‌گرایی و فیودالیته برخوردار بود اما پس از ظهور مفاهیم جدید در حقوق عمومی ناشی از تفکر و خرد حقوقدان به دولت‌گرایی و ایجاد ملت دولت ها رسید. سپس پس از بروز مفاهیم جدید و تجریه آن در فرایند روابط بین الملل وارد وابستگی متقابل شد. تسلط حقوق بشر و رویکرد انسانی به حقوق بین الملل و تجزیه و تحلیل رفتار و عملکرد دولت ها با معیار حقوق بشر جدیدترین مرحله از فرایند گذر دولت است.

مشاهده مقاله

راهبردهای سیاسی- نظامی سید احمد بریلی در رویارویی با سیک‌ها

احمد زبیر بیانفر؛ خدیجه عالمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.391112.473787

چکیده

سیداحمد بریلی از سادات شهر بریلی است که در هجده سالگی با هدف تحصیل به دهلی رفت و در زمره شاگردان شاه عبدالعزیز دهلوی جای گرفت. شاه عبدالعزیز که عهده‌دار امور دینی دهلی بود، به دلیل سلطه بریتانیا، در فتوایی ... بیشتر سیداحمد بریلی از سادات شهر بریلی است که در هجده سالگی با هدف تحصیل به دهلی رفت و در زمره شاگردان شاه عبدالعزیز دهلوی جای گرفت. شاه عبدالعزیز که عهده‌دار امور دینی دهلی بود، به دلیل سلطه بریتانیا، در فتوایی شبه‌قاره‌هند را دارالحرب اعلام نمود. بدینسان، سیداحمد بریلی ملهم از آراء شاه‌ولی الله و فتوای شاه عبدالعزیز، بر آن شد تا از طریق اصل جهاد، عناصر بدعت‌آمیز را از اعتقادات مسلمانان برطرف و شبه‌قاره‌هند را از تیول غیرمسلمان خارج سازد. تمرکز اصلی سیداحمد بریلی، آزادی شبه‌قاره‌هند از سلطه بریتانیا بود. بنابراین تصمیم گرفت ابتدا در منطقه‌ای دور از دسترس بریتانیا حکومت اسلامی را تشکیل داده و سپس آن را پایگاهی برای آزادسازی شبه‌قاره هند قرار دهد. از این‌رو سیداحمد بریلی پس از بازگشت از مناسک حج و هجرت به مناطق شمال غرب شبه‌قاره‌هند، با تأسیس جنبش جماعت مجاهدین آماده جهاد با سیک‌ها و بریتانیا گردید. بنابراین سوال اصلی پژوهش این است که سیداحمد بریلی جهت مواجهه مسلمانان و سیک‌ها چه راهبردهای سیاسی و نظامی را در پیش گرفت؟ مدعا با استفاده از شیوه کتابخانه‌ای و رویکرد توصیفی و تحلیل تاریخی این است که سیداحمد بریلی راهبردهای دوگانه‌ی هجرت و جهاد را برای ایجاد دارالاسلام و تقابل با دولت سیک در پیش گرفت. دستاورد پژوهش این است که سیداحمد بریلی نخستین فرد مسلمان در شبه‌قاره‌هند است که از یک‌سو فتوای جهاد علیه استعمار بریتانیا را صادر نمود و از سوی دیگر برای نخستین‌بار نظریه‌ی حکومت اسلامی بر مبنای شریعت را مطرح و خود را به ‎عنوان امیرالمؤمنین معرفی کرد.

مشاهده مقاله

تحلیل کنش جمعی احزاب ملی، مذهبی و چپ در میانه دو کودتای ۲۵ و ۲۸ مرداد 1332 (مطالعه موردی: حزب ایران، جمعیت فدائیان اسلام و حزب توده)

محمد جعفربگلو؛ مجتبی سلطانی احمدی؛ علیرضا علی صوفی؛ هوشنگ خسروبیگی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.390431.473782

چکیده

مقاله پیش‌رو به تحلیل کنش جمعی احزاب ملی، مذهبی و چپ (با تمرکز بر حزب ایران، جمعیت فدائیان اسلام و حزب توده ایران) در میانه دو کودتای 25 و 28 مرداد 1332 می‌ پردازد. برای تبیین رفتار گروه‌ های سیاسی و تحلیل ... بیشتر

مشاهده مقاله

تاریخ‌سازی متن ادبی مطالعه موردی، کتاب کلیله و دمنه

محمد رضا حاج آقا بابایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 تیر 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.397184.473820

چکیده

یکی از موضوعاتی که در حوزه مطالعات تاریخی و ادبی دارای اهمیت است، بررسی نسبت متن ادبی با رخ‌داد‌های تاریخی است. از این منظر، متن ادبی به عنوان سندی به شمار آید که در کنار دیگر اسناد می‌تواند مورد بررسی ... بیشتر یکی از موضوعاتی که در حوزه مطالعات تاریخی و ادبی دارای اهمیت است، بررسی نسبت متن ادبی با رخ‌داد‌های تاریخی است. از این منظر، متن ادبی به عنوان سندی به شمار آید که در کنار دیگر اسناد می‌تواند مورد بررسی پژوهشگران قرار گیرد. موضوعی که در این مقاله به آن پرداخته‌ایم آن است که گاهی متن ادبی روایتی را تولید می‌کند که مورد استناد دیگران قرار می‌گیرد و آن را روایتی تاریخی می‌پندارند. کتاب کلیله و دمنه یکی از برجسته‌ترین متون ادب فارسی است که با توجه به سرگذشتی که ابن‌مقفع در ترجمه این کتاب، از زبان برزویة طبیب بازگو کرده‌است، آفرینندة روایتی است که دیگران آن را روایتی تاریخی به شمار آورده‌اند و تا امروز به آن ارجاع داده‌اند؛ هر چند مطالبی که ابن مقفع دربارة چگونگی شکل‌گیری کتاب بیان کرده‌است با مستندات تاریخی همخوانی ندارد. ظاهراً ابن مقفع برای آن‌که بتواند اندیشه‌های خود را در زمینه مسائل دینی بازگو نماید، به تاریخ‌سازی پرداخته‌است و شخصیتی به نام برزویة طبیب خلق کرده‌است و اندیشه‌های خود را به او نسبت داده‌است و در دوره‌های بعد نیز دیگر نویسندگان به سخنان ابن مقفع استناد کرده‌اند و اندک‌اندک، برزویة طبیب به شخصیتی تاریخی تبدیل شده‌است. در این مقاله با بررسی مقدمه ابن مقفع و همچنین باب برزویه طبیب از کتاب کلیله ودمنه مشخص گردیده‌است که چگونه پژوهشگران مطالب ابن مقفع را به عنوان مستنداتی تاریخی پذیرفته‌اند.در این مقاله با روشی تحلیلی انتقادی، این موضوع مورد پژوهش قرار گرفته‌است.

مشاهده مقاله

قراردادهای ایمیتو نخلستان: تحلیل سه سند حقوقی از بابل هخامنشی به همراه ویرایش متن اکدی.

حسین مالکی لوطکی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 تیر 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.397014.473817

چکیده

چکیده: این پژوهش به بررسی نظام ایمیتو (برآورد ثابت/ارزیابی شده) در قراردادهای نخلستان در بابل هخامنشی می‌پردازد و تلاش می‌کند کارکرد این نظام را در مدیریت اقتصادی و اداری املاک شاهی هخامنشیان تحلیل ... بیشتر چکیده: این پژوهش به بررسی نظام ایمیتو (برآورد ثابت/ارزیابی شده) در قراردادهای نخلستان در بابل هخامنشی می‌پردازد و تلاش می‌کند کارکرد این نظام را در مدیریت اقتصادی و اداری املاک شاهی هخامنشیان تحلیل کند. پژوهش حاضر با روش تحلیل متون میخی و با استفاده از سه قرارداد ایمیتو از مجموعه موسایف، مربوط به سال ۲۱ داریوش یکم (۵۰۱ پیش از میلاد)، به بررسی ساختار و کارکرد این نظام قراردادی می‌پردازد. در این راستا، از روش‌های تطبیقی و تحلیل کمی برای محاسبه میزان محصول، مساحت باغ‌ها و دستمزدها استفاده شده است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش‌هاست که نظام ایمیتو چگونه در مدیریت املاک شاهی عمل می‌کرده و چه نقشی در ساختار اقتصادی-اداری بابل هخامنشی داشته است؛ همچنین، رابطه میان میزان برآورد محصول با مساحت باغ‌ها و تعهدات جانبی چگونه تعیین می‌شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نظام ایمیتو یک نظام پیچیده و کارآمد برای مدیریت املاک کشاورزی بوده که از یک ساختار سه‌لایه‌ای مدیریتی پیروی می‌کرده است. میزان برآورد محصول (از ۱۸ تا ۱۰۰ کور) متناسب با مساحت باغ‌ها (از ۰.۵۶ تا ۳.۱۲۸ کور زمین) تعیین می‌شده و تعهدات جانبی مانند پرداخت نقره نیز بر همین اساس محاسبه می‌شده است. این نظام همچنین نشان‌دهنده تلفیق موفق سنت‌های اداری بابلی با نیازهای مدیریتی شاهنشاهی هخامنشی است.

مشاهده مقاله

تحلیلی بر تداوم جایگاه و نقش‌های چندوجهی خاندان‌های متنفذ محلی؛ نمونه پژوهشی خاندان سادات شریفی حسینی شیرازی در فارس(900-1331ه.ق)

هادی کشاورز

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 تیر 1404

https://doi.org/10.22059/jhss.2025.378529.473724

چکیده

خاندان‌های متنفذ محلی با توجه به جایگاه و کنش‌های مختلف، همواره از گروه های تاثیر‌گذار، و آگاهی از کنش‌ها، مولفه‌های قدرت ‌و زمینه‌های تداومشان، از ضروریات شناخت و تحلیل رویدادهای تاریخی است. خاندان ... بیشتر خاندان‌های متنفذ محلی با توجه به جایگاه و کنش‌های مختلف، همواره از گروه های تاثیر‌گذار، و آگاهی از کنش‌ها، مولفه‌های قدرت ‌و زمینه‌های تداومشان، از ضروریات شناخت و تحلیل رویدادهای تاریخی است. خاندان سادات شریفی حسینی شیرازی با حضور چند قرنی(777– 1383ه.ق) در مناصب مختلف سیاسی(وزارت، صاحب اختیاری، کلانتری،...)، مذهبی(صدارت، شیخ الاسلامی، تولیت شاهچراغ،....) و اجتماعی(قطب سلسله صوفی ذهبیه) از جمله خاندان‌های متنفذ، دارای نقش‌های چندوجهی بودند. با توجه به نفوذ تاثیرگزار این خاندان در محیط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی فارس، در این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و منابع تاریخی به کنشگری آنان پرداخته می‌شود. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد خاندان سادات شریفی حسینی شیرازی با تکیه بر مولفه‌هایی چون مشروعیت خاندانی، تجربه‌های دیوانی، و در سایه تعامل با قدرت‌های سیاسی حاکم، به تداوم جایگاه خود در سطوح مختلف حکمرانی و جامعه محلی پرداختند. جمع شدن همزمان قطبیت سلسله ذهبیه و تولیت بقعه شاهچراغ در بعضی از اعضای این خاندان چون، میرزا سید عبدالنبی(1151-1231ه.ق)،میرزا ابوالقاسم راز(1212-1286ه.ق)، مجدالاشراف(1243-1331ه.ق) نیز منجر به افزایش بیش از پیش جایگاه و نفوذشان شد. از طرفی نقش‌آفرینی آنان در چهارچوب فعالیت‌های فرهنگی تاثیر مهمی در ارتقاء موقعیت اجتماعی‌شان داشت. نتایج حاصل همچنین اطلاعات دقیقی از چگونگی عملکرد این خاندان، به ویژه مشهورترین اعضای آن بیان می‌کند.

مشاهده مقاله

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده