تأملاتی در باب عناصر سه‌گانه تاریخ از منظر باستانی پاریزی (زمان،مکان و کنشگران)

فخری زنگی آبادی؛ علی ناظمیان فرد

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، ، صفحه 43-64

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.325437.473427

چکیده
  منحصربه‌فرد خود، به خلق آثار فراوانی در عرصه مطالعات تاریخی توفیق یافته است. گرچه او در این آثار، از سبک رایج دانشگاهی پیروی نکرده و تاریخ را با دانش‌های کمکی به هم درآمیخته است؛ اما در خلال مندرجات آثار گوناگون او مواردی را – به‌تصریح یا تلویح- می‌توان یافت که از تأملات نظری و مبانی فکر تاریخی وی مایه می‌گیرند. در اندیشه باستانی ...  بیشتر

ارزیابی و تحلیل نبرد ادسا و پیامدهای آن در خاور نزدیک

پرویز حسین طلائی

دوره 14، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 43-62

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.334245.473512

چکیده
  ساسانیان از همان ابتدا برخلاف اشکانیان در قبال امپراتوری روم سیاست تهاجمی را در‌پیش‌گرفتند. درواقع آن‌ها در پی بازپس‌گیری سرزمین‌های اجدادشان تا سواحل مدیترانه بودند. به خاطر همین سیاست بود که اردشیر بابکان توانست سرزمین‌هایی از خاور نزدیک را در اواخر حکومتش به ایران ضمیمه کند. با روی‌کار آمدن شاپور اول، رومی‌ها حملاتی را به ...  بیشتر

فراز و فرود اقتصاد بازرگانی در عکای صلیبی از سال 587ق/1191م تا 690ق./1291م.

رسول جعفریان؛ مسعود وکیلی تنها

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 45-65

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.300554.473228

چکیده
  این پژوهش درصدد است تا توصیفی عمیق از اوج­گیری و افول بازرگانی عکا طی سال­های 587ق./1191م. تا 690ق./1291م. ارائه دهد و زمینه­ها و علل پدید آمدن این شرایط را تبیین نماید. عکا در طول تاریخ خود پایگاهی ارزشمند برای تجارت در شرقِ مدیترانه بوده است. پس از فتح به­دست مسلمانان و در دوره­های اموی و عباسی یکی از پایگاه‌هایِ نیروی دریایی مسلمانان ...  بیشتر

بررسی مبانی حقوقی و تاریخی تطورات قانون اساسی مشروطه

علی اکبر جعفری ندوشن؛ آفرین توکلی

دوره 12، شماره 3 ، آذر 1399، ، صفحه 47-67

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.304773.473269

چکیده
  یکی از مهم­ترین دستاوردهای انقلاب مشروطۀ ایران قانون اساسی آن بود. در حالی که قانون اساسی مهم­ترین سند ضمانت اصول مشروطیت ایران به شمار می­آمد در طی هفت دهه از عمر خود بارها مورد تغییر و تجدیدنظر واقع شد که در این میان اگر بازنگری حقوقی پاره­ای اصول آن در دهه­های نخستین به دلیل جابجایی سلطنت ناگزیر می­نمود به نظر می­رسد ...  بیشتر

تولید متون فقهی شیعی در دورة نخست دولت صفوی نمونة موردی: جمال‌الانشاء

محیا شعیبی عمرانی

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 49-68

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.314648.473342

چکیده
  با روی کار آمدن دولت صفوی و رسمیت یافتن آییـن تشیّع، نیاز به متونی وجود داشت که دستورالعمل­ها و قواعد فقهی این مذهب را در حوزه­های مختلف برای عموم افراد جامعه شرح دهند. یکی از این حوزه­های فقهی، علم شروط و وثایق است که دستورالعمل­های تدوین اسناد و قباله­های شرعی را توضیح می­دهد. اهمیت فراوان این حوزه و کمبود منابع مدوّن در ...  بیشتر

نقش دین در شرایط جنگ و ثبات دوره فتحعلیشاه قاجار

اکرم گلی؛ هادی وکیلی

دوره 14، شماره 3 ، آبان 1401، ، صفحه 52-68

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.339852.473545

چکیده
  چکیده  دوران نسبتا طولانی حکومت فتحعلیشاه قاجار (1212-1250 ه.ق) شاهد تنش­های سیاسی از یک سو و رشد مجدد دین از سوی دیگر بوده است. در سالهای آغازین سلطنت ثباتی نسبی برقرار شد که مانند سده­های پیشین سبب تداوم نقش سنتی دین در تحولات اجتماعی شده بود. با شروع جنگ با روسیه که بیش از یک دهه طول کشید که تنشهای مرزی با عثمانی را نیز در پی داشت، ...  بیشتر

تحلیل تاریخی مؤلفه‌های اصلاح جامعه در دیوان داراشکوه

خدیجه عالمی؛ یوسف حیدرنژاد

دوره 14، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 53-69

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.345602.473576

چکیده
  چالش اساسی برای حاکمیت مسلمان گورکانی، ایجاد سازگاری اجتماعی در جامعۀ تحت­‌حاکمیت خویش بود. در این میان داراشکوه به عنوان یک شاهزاده، از جمله افرادی است که چنین تفکری را از طریق ایده‌های وحدت­‌طلبانه‌­ای از ادیان اسلام و هندوئیسم، و با تکیه بر اشعار فارسی پرورش و ارائه داد. زبان و ادبیات فارسی همواره به عنوان یکی از عوامل انتقال­‌دهندۀ ...  بیشتر

بنای سرخه دیزۀ ناودار: ایوان عظیم ماذروستان در امتداد شاهراه خراسان بزرگ

ایرج رضائی؛ سجاد علی بیگی

دوره 12، شماره 4 ، اسفند 1399، ، صفحه 57-82

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.302502.473246

چکیده
  از قرن سوم تا هفتم هجری، برخی جغرافی­دانان قرون نخستین و میانی دورۀ اسلامی در تألیفات خود از یک جای­نام با عناوین نزدیک به هم چون ماذرواستان، ماذروستان و مای­ذرواستان یاد کرده­اند که جملگی به یک مکان یا محدودۀ جغرافیایی واقع در امتداد راه خراسان بزرگ اشاره دارند. پژوهشگران مختلف برای مکان­یابی ماذروستان، گزینه­های متفاوتی ...  بیشتر

مُهرها و نگین‌های پادشاهان ساسانی؛ بررسی هویت پادشاه و نقش‌مایه‌های حک شده بر این آثار

بهرخ جمالی؛ میرزا محمد حسنی

دوره 13، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 57-80

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.326701.473441

چکیده
  مهرها و نگین‌های منتسب به شاهان ساسانی اگر چه در مقایسه با مجموع مهرهای بر جای‌ مانده از این دوره اندک‌ شمارند، به لحاظ جنس، تزئینات به کار رفته در ساخت و نقوش حک شده بر آن‌ها از سایر مهرهای این دوره متمایزند. نقوش حک شده بر این مهرها عبارتند از تصویر چهره پادشاه، صحنه پیروزی بر دشمن، و برخی از حیوانات. اساس آگاهی‌های ما از این مهرها ...  بیشتر

تأملی در سیر تحول القاب و عناوین فرمانده کل سپاه، درعصر ساسانی

ابوالفضل محمد کریمی؛ جواد هروی؛ میرزا محمد حسنی

دوره 14، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 63-85

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.344970.473569

چکیده
  از جمله مناصب درجه اول در دربار شاهنشاهی ساسانی، فرمانده کل سپاه بود. فرمانده کل سپاه توسط پادشاه انتخاب، و اغلب یکی از اعضای خاندان‌های اشرافی بود. به عقیده برخی از پژوهشگران تا پیش از سلطنت خسرو انوشیروان، فرمانده کل سپاه برعهده ایران‌سپاهبذ بود، و پس از اصلاحات نظامی خسرو اول این عنوان منسوخ و چهار سپهبد جایگزین آن شد. این در حالی ...  بیشتر

هخامنشیان در ایونیه: از نبرد موکاله تا صلح کالیاس (479-449 پ.م)

کلثوم غضنفری؛ بهرام روشن ضمیر

دوره 12، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 65-88

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.300911.473232

چکیده
  جنگ­های مادی (دولت هخامنشی با یونانیان) از مهمترین سرفصل‌های تاریخ دورۀ باستان است. مهمترین مسئله در بررسی این جنگ کمبود و یک‌طرفه بودن منابع است. در حالیکه هیچ منبع ایرانی و شرقی سخنی از این جنگ نزده، منابع یونانی (در رأس آنان هرودت) به تفصیل جزئیات آن را شرح داده‌اند. اما هرودت به دلیلی ناروشن کتاب خود را با نبرد موکاله و محاصرۀ ...  بیشتر

تحولات جنبش ملی گرایی عرب در عراق (1921-1908م)

شکرالله خاکرند؛ سیاوش یداللهی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 67-88

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.291152.473172

چکیده
  کشور عراق در آغاز قرن بیستم میلادی بخشی از امپراتوری عثمانی و متشکل از سه ایالت بغداد، بصره و موصل بود. مهم‌ترین حادثه در آن دوره پیدایش جنبش ملی‌گرایی عرب، نهضتی فراگیر و منادی وحدت اعراب بود. در عراق جنبش ملی عرب بر اثر عواملی چند شکل گرفت. این پژوهش با روش تحقیـق توصیفی‌ تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات از راه منابع کتابخانه‌ای سامان ...  بیشتر

بلوک حیات داود و نقش خوانین آن در تحولات سیاسی و اقتصادی کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس در دوران قاجار و پهلوی

حسین عبداله پور؛ حبیب اله سعیدی نیا

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، ، صفحه 67-98

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.332553.473489

چکیده
   بلوک حیات داود به محدوده‌ای جغرافیایی در ساحل خلیج‌فارس و در استان فعلی بوشهر گفته می‌شود که از اواسط دوره زندیه تا اواخر دوره پهلوی دو بندر تاریخی گناوه و ریگ و جزایر خا رگ و خار گو را شامل می‌شده است. تاریخ معاصر و پرفرازونشیب این بلوک از حدود اوایل حکومت صفویه که مقصد گروهی از طایفه لر و مهاجر «حیات غیبی» قرار می‌گیرد، ...  بیشتر

شعر به مثابۀ تاریخ واقعی ایران باستان: هخامنشیان و اشکانیان در آیینۀ چامه های هوراس

اسماعیل سنگاری؛ فرزاد رفیعی فر

دوره 12، شماره 3 ، آذر 1399، ، صفحه 69-88

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.302531.473247

چکیده
  چامه­ها، مجموعه­ای از سروده­های پراکندۀ کوینتوس هوراتیوس فلاکیوس، نویسنده و شاعر رومی سدۀ نخست پیش از میلاد است که در چهار دفتر منتشر شده و مضامین گسترده­ای از روابط انسانی و موضوعات روزمرۀ زندگانی نویسنده تا وقایع تاریخی و مسائل روز آن روزگار را در بر می­گیرد. در این میان اشکانیان به عنوان یکی از مهم­ترین همسایگان و رقبای ...  بیشتر

رفتارشناسی و گونه‌شناسی تحولات متظلمان ایران عصر صفوی از سلطنت شاه‌‌عباس یکم تا پایان صفویان

حسین قاسمی؛ مقصود علی صادقی گندمانی

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 69-91

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.311838.473323

چکیده
  ایران عصر صفوی، دوران رواج تظلم‌خواهی‌های گستردۀ مردم دربرابر اجحافات کارگزاران حکومت و دیگر قدرتمندان بود. از این‌ رو شناخت متظلمان و ویژگی‌های آنان در این دوران می‌تواند گوشه‌ای از حیات اجتماعی اقشار مردم را به‌ واسطۀ اعتراضاتشان نسبت ‌به عملکرد کارگزاران حکومت نشان دهد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که سیاست‌های حکومت صفویه ...  بیشتر

تحلیل و بررسی عملکرد شعبه بانک استقراضی روسیه در ایالت استرآباد (1318 -1343 ه.ق / 1900-1925م)

مینا معینی؛ علی اکبر جعفری

دوره 14، شماره 3 ، آبان 1401، ، صفحه 69-95

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.338133.473534

چکیده
  تأسیس بانک استقراضی روس در ایران، آغاز فصل جدیدی از توسعه‌طلبی‌ها و سیاست‌های سلطه‌جویانه این کشور در ایران بود که بر ارکان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این سرزمین تأثیرات عمیقی گذاشت. پس از افتتاح شعبه مرکزی بانک استقراضی در تهران، روسیه به‌تدریج شعبه‌های بانک خود را در ایالات با اهمیت، ازجمله ایالت‌های شمالی ایران، تأسیس نمود ...  بیشتر

روند ایجاد مدارس نوین و تحول نظام آموزشی ولایت کرمانشاهان (1299- 1320)

مطلب مطلبی؛ محمد جواد مرادی نیا

دوره 14، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 71-85

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.339825.473543

چکیده
  سیستم آموزش در کرمانشاهان همچون بیشتر مناطق کشور تا اوایل سده چهاردم مکتب‌خانه‌ای بود. ورود و بروز موج نوگرایی در تاریخ معاصر ایران تحولاتی بنیادی را در سیستم آموزشی و پیدایش مدارس نوین به شیوه اروپایی رقم زد و سبب تحول و دگرگونی نظام آموزشی شد. بررسی سیر ایجاد و تأسیس مدارس نوین در کرمانشاهان موضوع این بررسی است. این پژوهش بر آن است ...  بیشتر

وحدت هلال‌ خصیب در حکومت پادشاهی عراق (1958-1921م) اهداف، طرح‌ها و موانع

شکرالله خاکرند؛ سیاوش یدالهی

دوره 13، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 81-104

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.321009.473381

چکیده
  یکی از برجسته‌ترین طرح‌های وحدت عربی پس از جنگ جهانی اول، طرح اتحاد هلال‌الخصیب بود که کشورهای عراق، اردن، سوریه، فلسطین و لبنان را دربرمی‌گرفت. پس از برپایی حکومت پادشاهی عراق، ملک فیصل و ناسیونالیست‌های پیام‌آور وحدت عربی این برنامه را دنبال کردند، ولی باوجود کوشش‌های حاکمان عراق این طرح با ناکامی روبه‌رو شد. پرسش اصلی این ...  بیشتر

واکاوی پیشینه و خاستگاه هزاره های اوغانی و جرمانی

جمشید روستا؛ محمد میرزایی بادیزی

دوره 12، شماره 4 ، اسفند 1399، ، صفحه 83-100

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.304339.473266

چکیده
  با تأملی در منابع تاریخی عصر ایلخانی، تیموری و به­ویژه تواریخ محلّی ایالاتِ جنوب کشور خصوصاً کرمان طی قرون هفتم تا نهم هجری، به­طور مکرّر به نام دو قوم اوغانی و جرمانی (جرمایی) برمی­خوریم. اقوامی که در چالش­های سیاسی نظامی فراوانی نقش داشته و در منابعِ یاد­شده از درگیری­های آنان با حکّام قراختایی و مظفّری کراراً گزارش شده ...  بیشتر

هویت کوروش بزرگ در تاریخ‌نگاری ساسانیان ؛ شخصیت‌هایی با این نام در مرزهای ایرانشهر

سورنا فیروزی؛ آرزو رسولی طالقانی

دوره 14، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 86-109

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.335707.473519

چکیده
  پیرو محتوای متون پهلوی ساسانی (فارسی میانه) و بازتاب میراث اطلاعات آن‌ها در تاریخ‌نگاری دوره اسلامی، امروزه این اتفاق نظر وجود دارد که دست‌کم از روزگار ساسانی تا عصر مطالعات نوین، کوروش بزرگ هخامنشی آن‌گونه که هویت تاریخی‌اش مطابق با سندهای باستان‌شناختی و منابع مکتوب وصف شده، مورد شناخت دربار و جامعه ساسانی نبوده است. این که ...  بیشتر

نقش گروه‌های نظامی در تحولات خلافت عباسی (300-330ه.ق) بر اساس رویکرد پاتریمونیال وبر (مطالعه موردی سه گروه مصافیان، ساجیان و حجریان)

عباس آداودی جلفائی؛ مسعود وکیلی تنها

دوره 14، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 87-101

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.343861.473564

چکیده
  این پژوهش در‌صدد است تا نقش سه گروه نظامی «مصافیان»، «ساجیان» و «حجریان» در رخداد‌های خلافت عباسی طی سال‌های 300 تا 330ه.ق. بر اساس رویکرد پاتریمونیال وبر را بررسی نماید و به چگونگی ورود  سه گروه مذکور به دستگاه خلافت  و نقش آن‌ها در حفظ یا اضمحلال قدرت خلفا و علل هواداری یا سرکشی ایشان از خلفا، پاسخ دهد. با تأسیس ...  بیشتر

بازخوانی روایات فرجام ابن‌ملجم

مصطفی صادقی کاشانی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 89-103

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.297694.473209

چکیده
  پس از ترور امیرمؤمنان علی بن ابی ‌طالب (ع) به دست عبدالرحمن بن ملجم مرادی، ضارب دستگیر شد. بنا به مشهور منابع تاریخی و حدیثی، آن حضرت دربارۀ این فرد توصیه‌‌هایی از جمله در خصوص چگونگی قصاص فرمودند. بخشی از گزارش‌های تاریخی چنین است که فرزند ارشد او به وصیت عمل کرده و مجرم را با یک ضربت کشته است. روایات دیگر دربارۀ سرنوشت ابن‌ملجم حکایت ...  بیشتر

بازتاب رویدادهای انقلاب گیلان در آثار ویلیمیر خلبنیکف

الهه کولایی؛ فرشته مشهدی رفیع

دوره 12، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 89-109

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.304598.473267

چکیده
  جنبش انقلابی گیلان (1300-1294/1921-1915) یکی از مهم­ترین جنبش­های تاریـخ معاصر ایران به­شمار می­آید که همواره محل بحث­های فراوانی از سوی صاحب­نظران و کارشناسان مسائل تاریخی و سیاسی بوده است. در طول سال­ها آثار گوناگون در مورد این جنبش به شکل کتاب و مقاله در حوزه­های تاریخی، هنری و ادبی به قلم پژوهشگران ایرانی و غیرایرانی به نگارش ...  بیشتر

توسعۀ فضاهای عمومی در شیراز نیمۀ اول قرن هفتم هجری و نقش آن در تکوین مدارای مدنی

کیوان مددی؛ عبد الرسول خیراندیش

دوره 12، شماره 3 ، آذر 1399، ، صفحه 89-106

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.277810.473092

چکیده
  اگرچه شیراز در دورۀ آل‌بویه صاحب آبادانی و آوازه­ای قابل‌توجه شد اما به روزگار دولت سلغریان بود که موقعیتی خاص در میان شهرهای ایران یافت؛ زیرا به روزگار اتابک سعد و فرزندش اتابک ابوبکر که در پی گسترش قلمرو خوارزمشاهیان و سپس تهاجمات مغولان، شهرهای بزرگ سخت در معرض آسیب قرار گرفتند، شیراز امن و آباد باقی ماند و شاهد رونق ساخت‌وساز ...  بیشتر

بازاندیشی در پژوهش های صفویه شناسی: پیشینه، اکنون ، چشم انداز

منصور صفت گل

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 93-116

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.326843.473442

چکیده
  گسترش افق­های صفویه­شناسی در دورۀ معاصر، ضرورت ارزیابی و بررسی پژوهش­های این عرصه را از آغاز تا کنون مطرح می­سازد. صفویه­شناسی کوششی ریشه­دار و در عین حال پراهمیت برای شناخت ایران در سده­های دهم تا دوازدهم هجری بود. این کوشش از یکسو بازتاب تحقیقات ایرانی و از سوی دیگر دستاورد ایرانشناسان به ویژه ایرانشناسی اروپایی غربی ...  بیشتر