دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی
دوره 1، شماره 1 ، آذر 1388، ، صفحه 1-15
چکیده
چه بسا مردمانی در این عهد اتم و برق و کمپیوتر،گوش فرا میدهند به آنچه مرادشان می‌گوید!آن مردمان می‌توانند خانم ریگان باشند،یا خانم نهرو؛برژنف باشند یا سلطان برنئو!
این، همان است که تاریخ ما و دیگر ملل، مشحون از آن است؛ هیچ فرقی نمی-توان از این بابت میان آن ماهیگیر دیلمی که برای تعبیر خوابش سراغ شخصی رفت که«دعوی علم نجوم و تعبیر ...
بیشتر
چه بسا مردمانی در این عهد اتم و برق و کمپیوتر،گوش فرا میدهند به آنچه مرادشان می‌گوید!آن مردمان می‌توانند خانم ریگان باشند،یا خانم نهرو؛برژنف باشند یا سلطان برنئو!
این، همان است که تاریخ ما و دیگر ملل، مشحون از آن است؛ هیچ فرقی نمی-توان از این بابت میان آن ماهیگیر دیلمی که برای تعبیر خوابش سراغ شخصی رفت که«دعوی علم نجوم و تعبیر خواب کردی» و و برژنف که یک راهب روستایی را مراد خود میدانست قائل شد؛یا میان شاه عباس با آن منجّم درباری که در باب نابودی حروفیها با شاه به شور نشست و خانم نهرو که برای فرستادن موشک ماهوارة خود به آسمان از جهت ساعت سعد ونحس، از منجّم سالخوردة هندی استخاره میخواست.سخن اینست که مردم دنیا هنوز طفل ابجدخوان هستندوزبانی را با گوش جان نیوشمیکنند که غیر از زبان آدمیزاد است.
محمّدتقی ایمانپور
دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1388، ، صفحه 1-19
چکیده
همان‌طوری‌که می‌دانیم تاکنون مقبرة بسیاری از پادشاهان بنام و مشهور هخامنشی مانند مقبرة کورش کبیر در پاسارگاد، مقبرة داریوش اوّل، خشایارشاه، اردشیر اوّل و داریوش دوم در نقش رستم و مقبرة اردشیر دوم، اردشیر سوم و مقبرة ناتمام داریوش سوم در تخت جمشید شناسایی شدهاند. اما از کمبوجیة دوم، فاتح مصر، مقبرة شناخته‌شده‌ای باقی نمانده ...
بیشتر
همان‌طوری‌که می‌دانیم تاکنون مقبرة بسیاری از پادشاهان بنام و مشهور هخامنشی مانند مقبرة کورش کبیر در پاسارگاد، مقبرة داریوش اوّل، خشایارشاه، اردشیر اوّل و داریوش دوم در نقش رستم و مقبرة اردشیر دوم، اردشیر سوم و مقبرة ناتمام داریوش سوم در تخت جمشید شناسایی شدهاند. اما از کمبوجیة دوم، فاتح مصر، مقبرة شناخته‌شده‌ای باقی نمانده است. به-رغم گزارش یکی از الواح گلی تخت‌جمشید که در آن اشاره به مقبرة کمبوجیه در نریزاش (Narezzash: نیریز) دارد ـ که از جانب مدیریت تخت‌جمشید، ماهانه یک گوسفند جهت آیین دینی به آنجا ارسال می‌گردید‌ـ اما اکثر پژوهشگران به تکرار همان نظریة هرتسفلد اکتفا‌کرده‌اند که وی برای اوّلین بار در سال 1935 م. بنای نیمه تمام مشهور به «تخت رستم» درشمال تخت جمشید و در نزدیکی نقش رستم را به عنوان مقبرة کمبوجیة دوم مطرح کرد. در این مقاله کوشش بر آن است تا با استفاده از دادههای باستانشناسی، الواح و متون تاریخی به بررسی نظریة فوق‌الذکر بپردازد. برای این منظور سعی شده است ابتدا به دوران کوتاه پادشاهی کمبوجیة دوم در ایران اشاره شود و سپس به بررسی موقعیت جغرافیایی و نیز آثار به جای‌مانده از یک بنای سنگی مشهور به تخت رستم و در مجاورت آن یک کاخ سلطنتی و آثار نقش رستم ـ خصوصاً کعبه زرتشت که همگی در منطقه شمال تخت جمشید قرار دارند ـ پرداخته شود. در پایان نشان داده خواهد شد که مجموعه آثار بر جای مانده در شمال جلگه مرودشت یادآور آثار دشت پاسارگاد است که به احتمال بسیار به وسیلة کمبوجیه پی‌افکنده شده و بنای تخت‌رستم به احتمال زیاد، طرح نیمه تمام مقبرة کمبوجیه به سبک مقبرة کورش می‌باشد که با مرگ نابهنگام وی و روی کارآمدن داریوش، نیمه‌تمام رها گردید و پس از مرگش مکان دیگری در نیریز برای وی ساخته و در آن دفن شد.
فرج¬اله احمدی
دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 1-24
چکیده
اگرچه سابق? تبادل اطلاعات به قدمت جامع? بشری است، اما با آغاز عصر الکتریک در قرن نوزدهم، افزایش سرعت و حجم انتقال اطلاعات، انقلابی در فن‌آوری ارتباطات پدید آورد که تکوین آن به عصر کنونی یا عصر الکترونیک منجر گردید. برای درک چنین تحولی توجه به تاریخ پروس و خانواد? زیمنس از آن کشور راه‌گشاست. در شرایطی که پروس راه صنعتی شدن را می‌پیمود ...
بیشتر
اگرچه سابق? تبادل اطلاعات به قدمت جامع? بشری است، اما با آغاز عصر الکتریک در قرن نوزدهم، افزایش سرعت و حجم انتقال اطلاعات، انقلابی در فن‌آوری ارتباطات پدید آورد که تکوین آن به عصر کنونی یا عصر الکترونیک منجر گردید. برای درک چنین تحولی توجه به تاریخ پروس و خانواد? زیمنس از آن کشور راه‌گشاست. در شرایطی که پروس راه صنعتی شدن را می‌پیمود و در آن کشور بر تعداد شرکت‌های سرمایه‌گذار در صنایع مختلف افزوده می‌شد، شرکت‌های برادران زیمنس از موقعیتی ممتاز در فن‌آوری ارتباطات و تولید تجهیزات الکتریکی برخوردار گردیدند. در پروس این خانواده با بهره‌گیری از نظام کارآمد اداری دولتی، پیوندهای خانوادگی و نوآوری‌های تجربه‌محور و دسترسی به بازارهای جهانی، طرح‌های بزرگی را به اجرا در آورد که نقاط مختلف جهان را به هم متصل و نیز امکان ارسال پیام‌ها را در زمانی کوتاه میسر کرد. این پیشرفتها، علاوه بر اینکه پایه‌های لازم را برای تکوین این فن‌آوری در قرن بیستم فراهم نمود، بر حجم مبادلات تجاری و فرهنگی و نیز بر سرعت تحرکات دیپلماتیک و نظامی افزود. نوشتار حاضر چگونگی بر آمدن زیمنس‌ها و زمینه‌های منجر به نقش‌آفرینی آنان در انقلاب ارتباطات را در سالهای 1847-1870 مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.
احسان اشراقی
دوره 3، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 1-16
چکیده
قزوین به مناسبت موقعیّت جغرافیایی مساعد خود، از ازمن? کهن به یکی از کانون-های تمدّنی در فلات ایران بدل گشت. بواسط? موقعیّت سوق‌الجیشی شهر قزوین و قرارگرفتن آن بر سر راههای شرق و غرب، این شهر چه در دوران پیش از اسلام و چه در دوران اسلامی از اهمیّت نظامی و سیاسی برخوردار بوده است. پس از فتح ایران به دست اعراب مسلمان، قزوین در زمر? یکی از ...
بیشتر
قزوین به مناسبت موقعیّت جغرافیایی مساعد خود، از ازمن? کهن به یکی از کانون-های تمدّنی در فلات ایران بدل گشت. بواسط? موقعیّت سوق‌الجیشی شهر قزوین و قرارگرفتن آن بر سر راههای شرق و غرب، این شهر چه در دوران پیش از اسلام و چه در دوران اسلامی از اهمیّت نظامی و سیاسی برخوردار بوده است. پس از فتح ایران به دست اعراب مسلمان، قزوین در زمر? یکی از ثغور دارالاسلام درآمد. فرایند بسط و توسع? قزوین که از عهد خلفای عباسی آغاز شده بود، در عصر سلجوقیان رونق دو چندان یافت. در پس منازعات ایران و عثمانی در زمان صفویان، شاه طهماسب اوّل صلاح کار در این دید که قزوین را بعنوان پایتخت برگزیند. در جستار حاضر ضمن بررسی جایگاه سیاسی و نظامی قزوین در اعصار گوناگون، آثار و ابنی? تاریخی این شهر ـ خاصّه آنان که در عهد صفویّه احداث شدهاند- معرّفی میگردند.
فرج¬الله احمدی؛ محمد حسن نیا
چکیده
رقابت عمدة شرکت نفت ایران و انگلیس با شرکت نفت شل، در سالهای 1909- 1918 م.، بر سر دو موضوع مهم استوار بود؛ یکی از این موارد، تغییر سوخت کشتیهای نیروی دریایی انگلیس از زغالسنگ به نفت و تأمین این سوخت از منابع نفتی شرکت نفت ایران و انگلیس، یا شرکت رویال داچ شل و موضوع دیگر، رقابت این دو شرکت در به‌دست آوردن سهام شرکت نفت ترکیه بوده است. با توجه ...
بیشتر
رقابت عمدة شرکت نفت ایران و انگلیس با شرکت نفت شل، در سالهای 1909- 1918 م.، بر سر دو موضوع مهم استوار بود؛ یکی از این موارد، تغییر سوخت کشتیهای نیروی دریایی انگلیس از زغالسنگ به نفت و تأمین این سوخت از منابع نفتی شرکت نفت ایران و انگلیس، یا شرکت رویال داچ شل و موضوع دیگر، رقابت این دو شرکت در به‌دست آوردن سهام شرکت نفت ترکیه بوده است. با توجه به حمایتهای دولت انگلیس از شرکت نفت ایران و انگلیس که کاملاً یک شرکت انگلیسی بود، در هر دو مورد فوق، شرکت نفت ایران و انگلیس نسبت به شرکت رویال داچ شل موفقیت بیشتری به‌دست آورد. این نوشتار بر آن است تا با روش تحقیق توصیفی و تحلیلی، به بررسی رقابت‌های میان دو شرکت ایران و انگلیس و شرکت رویال داچشل، در سالهای 1918- 1908 م. بپردازد و نقش دولت انگلیس را در این رقابت‌ها مورد بررسی قرار دهد.
روزبه زرین‌کوب؛ نعمت‌اله علی‌محمدی
چکیده
پادشاهان هخامنشی بر بزرگ‌ترین امپراطوری عصر باستان حکمرانی می‌کردند و برای برقراری امنیت داخلی و همچنین حفظ مرزها و ثغور آن نیاز به امرا و والیانی داشتند تا آنان را در این امر مهم یاری دهند. به‌طور معمول این امرا و حاکمان از میان طایفه یا خاندان هخامنشی انتخاب میشدند. ازجمله این مقامات، بسوس بود که از طرف شاه هخامنشی به مرزداری ...
بیشتر
پادشاهان هخامنشی بر بزرگ‌ترین امپراطوری عصر باستان حکمرانی می‌کردند و برای برقراری امنیت داخلی و همچنین حفظ مرزها و ثغور آن نیاز به امرا و والیانی داشتند تا آنان را در این امر مهم یاری دهند. به‌طور معمول این امرا و حاکمان از میان طایفه یا خاندان هخامنشی انتخاب میشدند. ازجمله این مقامات، بسوس بود که از طرف شاه هخامنشی به مرزداری و والی‌گری باختر منصوب شد. با حمل? اسکندر به شرق، شهربان باختر، شاه هخامنشی (داریوش سوم) را از سمت خود برکنار کرد و به قتل رساند و پادشاهی خود را اعلام کرد. پادشاهی او به‌سبب بی‌ثباتی ساختار سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی و همچنین به‌دلیل سوءاستفاده از اعتماد اطرافیان، تکیه‌کردن بیش‌ازحد به سپاه، برخورد خشن و نادرست با دوستان و زیردستان و عدم استفاد? درست از موقعیت استراتژیک در جنگ، برای مدت‌زمان زیادی دوام نیاورد و عاقبت با خیانت همراهانش دستگیر و به‌دستور اسکندر در نزدیکی دامغان امروزی کشته شد. نوشتار حاضر بر آن است تا به بررسی تحولات اواخر عصر هخامنشی بپردازد و با طرح این سؤال که چه عوامل و انگیزه‌هایی موجب شد تا بسوس در مرحله‌ای به اوج قدرت برسد و بعد از مدتی دولت او سقوط کند، جایگاه او را در این دوره مورد بررسی قرار دهد.
بررسی حاضر درصدد است با تکیه بر منابع، تحقیقات و پژوهش‌ها، ضمن بررسی تحولات این دوره، ابهامات و پیچیدگی‌های موجود را برطرف کند و پاسخی درست و بدون پیش‌داوری برای این مقوله ارائه دهد.
نائو فومی آبه
چکیده
در این مقاله با توجه به این که خاندان نجفقلیخان دنبلی در تبریز دورة قاجاریه نفوذ داشت، اهمیت ازدواج بین نخبة محلی و خاندان سلطنتی مورد تحقیق قرار میگیرد. تاکنون به این موضوع در تحقیقات تاریخ ایران کمتر توجه شده است. نجفقلیخان «ثانی» به دلیل فداکاری در جنگ ایران و روس مورد توجه عباسمیرزا واقع شد و در دیوانسالاری قاجار ...
بیشتر
در این مقاله با توجه به این که خاندان نجفقلیخان دنبلی در تبریز دورة قاجاریه نفوذ داشت، اهمیت ازدواج بین نخبة محلی و خاندان سلطنتی مورد تحقیق قرار میگیرد. تاکنون به این موضوع در تحقیقات تاریخ ایران کمتر توجه شده است. نجفقلیخان «ثانی» به دلیل فداکاری در جنگ ایران و روس مورد توجه عباسمیرزا واقع شد و در دیوانسالاری قاجار ترقی یافت. بهعلاوه او با دختر وی به نام مهرجهان ازدواج کرد. نگارنده مرسلهای از محمدشاه به خواهرش مهرجهان را بررسی کرده و آشکار ساخته است که این مرسله هرچند خصوصی است، محتوای دیوانی هم دارد. نجفقلیخان از رابطه خصوصی بهره میبرد و همزمان پادشاه نیز از طریق غیررسمی از نجفقلیخان میخواست تا مشکلات موجود در جامعة محلی را حل کند. لهذا میتوان گفت که رابطة ازدواج برای هر دو اهمیت ویژهای داشت و خاندان سلطنتی و نخبگان محلی از یکدیگر استفاده می‌کردند
محمدتقی ایمانپور؛ کیومرث علی‌زاده
چکیده
با به قدرت رسیدن داریوش اول در سال 522 ق.م، بسیاری از اقوم تحت سلطۀ پارسیان علیه او شوریدند که سه مورد از نه شورشِ انجام شده علیه داریوش، در دو سال اول فرمانروایی او در ایلام اتفاق افتاد. در این مقاله، سعی شده با تکیه بر منابع پارسی باستان، بهویژه کتیبۀ داریوش در بیستون، و همچنین به کمک پژوهش‌های جدید و با استفاده از شیوۀ پژوهش‌های ...
بیشتر
با به قدرت رسیدن داریوش اول در سال 522 ق.م، بسیاری از اقوم تحت سلطۀ پارسیان علیه او شوریدند که سه مورد از نه شورشِ انجام شده علیه داریوش، در دو سال اول فرمانروایی او در ایلام اتفاق افتاد. در این مقاله، سعی شده با تکیه بر منابع پارسی باستان، بهویژه کتیبۀ داریوش در بیستون، و همچنین به کمک پژوهش‌های جدید و با استفاده از شیوۀ پژوهش‌های تاریخی، به بررسی چرایی و ماهیت شورش ایلامی‌ها، در اوایل حکومت داریوش اول پرداخته شود. برای انجام این کار، ابتدا چگونگی شورش‌های سهگانۀ ایلامی‌ها علیه داریوش اول تشریح شده و سپس علل و ماهیت این شورشها بررسی خواهد شد. در پایان، نشان داده خواهد شد که برخلاف نظریههای جاری در میان برخی از اندیشمندان تاریخ ایران باستان، به نظر میرسد این شورشها ماهیتی سیاسی و ملیگرایانه داشته باشند.
سیده فهیمه ابراهیمی
چکیده
سلطة نظامی روس‌ها بر فرارود، نخستینبار در قرن نوزدهم، نام ترکستان روس را به جغرافیای سیاسی وارد کرد. آن چه از این قلمرو متعلق به فرارود است، خاننشین خوقند و بخش‌هایی از امارت بخارا و خیوه را دربر میگیرد. در این نوشتار با عنوان «سنت‌گرایان و نظم جدید روسی در مناطق اشغالی فرارود»، در پی پاسخ به این پرسش هستیم که «علمای ...
بیشتر
سلطة نظامی روس‌ها بر فرارود، نخستینبار در قرن نوزدهم، نام ترکستان روس را به جغرافیای سیاسی وارد کرد. آن چه از این قلمرو متعلق به فرارود است، خاننشین خوقند و بخش‌هایی از امارت بخارا و خیوه را دربر میگیرد. در این نوشتار با عنوان «سنت‌گرایان و نظم جدید روسی در مناطق اشغالی فرارود»، در پی پاسخ به این پرسش هستیم که «علمای قدیمی و سنتی ساکن در مناطق اشغالی، چه واکنشی به الغای حکومت اسلامی و فرایند استقرار و اجرای نظم جدید روسی داشتند؟» پاسخ اولیة ما این است که این گروه در جستجوی راهی برای حفظ هویت مسلمانی، بهرغم ستیز آرام اولیه، در نهایت به همگرایی با روس‌ها رسیدند. نتیجۀ پژوهش با کمی جرح و تعدیل این گونه قابل طرح است که علمای سنتی مناطق اشغالی، گرچه در ابتدا واگرایی به دور از ستیز در پیش گرفتند و از ابزارهای فرهنگی برای حفظ هویت مسلمانی خود بهره بردند، در نهایت به دلیل پذیرش ضعف خود و سودمند دیدن تعامل به همگرایی با روس‌ها رسیدند.
محمد احمدی منش
چکیده
نیمۀ دوم سدۀ سوم هجری و دورۀ زمامداری سه خلیفه، معتمدبالله (256ـ 279هـ)، معتضد (279-289هـ) و مکتفی (289-295هـ)، با بازیابی اقتدار دستگاه خلافت عباسی و تجدید سازمان آن همراه بود. این فرآیندِ اصلاحی که ابواحمد موفق (م.278هـ) آن را آغاز کرد و ابوالعباس معتضد درخشان‌ترین چهرۀ آن بود، در میان دو دورۀ انحطاط قرارگرفت؛ نخستین دوره، دورۀ سامرا بود که در ...
بیشتر
نیمۀ دوم سدۀ سوم هجری و دورۀ زمامداری سه خلیفه، معتمدبالله (256ـ 279هـ)، معتضد (279-289هـ) و مکتفی (289-295هـ)، با بازیابی اقتدار دستگاه خلافت عباسی و تجدید سازمان آن همراه بود. این فرآیندِ اصلاحی که ابواحمد موفق (م.278هـ) آن را آغاز کرد و ابوالعباس معتضد درخشان‌ترین چهرۀ آن بود، در میان دو دورۀ انحطاط قرارگرفت؛ نخستین دوره، دورۀ سامرا بود که در آن سربازبردگان ترک و غیر ترک زمام خلافت را به دست گرفتند و دومین دوره که با خلافت مقتدر (295-320هـ) آغاز شد، شاهد فساد دربار، فروپاشی دیوانسالاری و گسیخته شدن سازمان نظامی بود و با ورود بویهایها به بغداد (334هـ) پایان گرفت. ساختاری که در این دوره پدید آمد، دارای چند ویژگی بود: تمرکز قدرت در نهاد خلافت، تمرکز دیوانسالاری و برتری نهادن آن بر نیروی نظامی، جلوگیری از واگذاری اقطاع در برابر خدمات اداری و نظامی و در آخر، ایجاد سپاهیان دائمی و مزدبگیر. در این نوشتار فرآیند اجرای این اصلاحاتباتأکیدبردگرگونیدرساختنظامی،بررسیوواکاویمیشود.
عبدالرسول خیراندیش؛ مصطفی نامداری منفرد
چکیده
در سراسر نیمۀ دوم قرن نهم هجری / نیمۀ دوم سدۀ پانزدهم میلادی، دولتهای آق قویونلو و عثمانی به نحوی روزافزون به مقابله با یکدیگر کشیده میشدند. دولت آق قویونلو برای توسعۀ مناسبات تجاری، دستیابی به آناتولی مرکزی را امری ضروری میدانست، در مقابل عثمانی با خنثی کردن اقدامات آق قویونلوها، میکوشید مانع از پیوند آن دولت با ونیز ...
بیشتر
در سراسر نیمۀ دوم قرن نهم هجری / نیمۀ دوم سدۀ پانزدهم میلادی، دولتهای آق قویونلو و عثمانی به نحوی روزافزون به مقابله با یکدیگر کشیده میشدند. دولت آق قویونلو برای توسعۀ مناسبات تجاری، دستیابی به آناتولی مرکزی را امری ضروری میدانست، در مقابل عثمانی با خنثی کردن اقدامات آق قویونلوها، میکوشید مانع از پیوند آن دولت با ونیز شود که از دشمنان اروپایی دولت عثمانی به شمار می آمد، از این رو، آق قویونلوها ابتدا تلاش کردند در گام اول فرمانروایی خود را تثبیت کنند و در گام دوم وارد رقابت با فرمانروایی عثمانی شوند. مقالۀ حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در پی کاویدن اقدامات فرمانروایان آق قویونلو برای دستیابی به تجارت با بنادر اروپایی در آن سوی دریای سیاه و مدیترانه است. نتیجۀ چنین فرایندی در مرحلۀ نخست، شکست آق قویونلوها از دولت عثمانی در دوران حسن پادشاه و در مرحلۀ دوم زوال اقتصادی آق قویونلو، با توسعۀ ارضی عثمانی بود.
عباس برومند اعلم؛ هادی جوهری
چکیده
فرایند تسلط عثمانی بر الجزایر، محصول تجاوزگری اسپانیایی‌ها در قرن شانزدهم به سواحل این سرزمین بود؛ از‌این‌رو امیرنشین الجزیره بهمنظور بیرونراندن اسپانیایی‌ها، از برادران مشهور بارباروس استمداد کرد. خیرالدین بارباروس با کمک ارتش ینی‌چری در سال 1529م. الجزیره را فتح کرد و با حمایتی که از سلطان عثمانی دریافت کرده بودند، الجزائر ...
بیشتر
فرایند تسلط عثمانی بر الجزایر، محصول تجاوزگری اسپانیایی‌ها در قرن شانزدهم به سواحل این سرزمین بود؛ از‌این‌رو امیرنشین الجزیره بهمنظور بیرونراندن اسپانیایی‌ها، از برادران مشهور بارباروس استمداد کرد. خیرالدین بارباروس با کمک ارتش ینی‌چری در سال 1529م. الجزیره را فتح کرد و با حمایتی که از سلطان عثمانی دریافت کرده بودند، الجزائر را بهصورت یک پایگاه نظامی درآورده و با اقتدار بر نواحی شرقی مدیترانه مسلط شدند. آنها غنائم فراوانی از طریق راهزنی دریایی به‌دست میآوردند. اما در قرن هفدهم با اعطای امتیازات کاپیتولاسیون به اروپائیان توسط عثمانی، درآمدهای کلان ناشی از غارت کشتیهای تجاری اروپایی که بر اساس معاهدۀ کاپیتولاسیون منع شده بود، متوقف شد و مهمترین منبع درآمد الجزائر دچار مشکل گردید. پیامد این کاهش درآمد، از یکسو کمبود مواجب سپاه بود که موجب شورش لشکریان می‌شد و از سوی دیگر، فشار بیشتر برای اخذ مالیات از مردم بود که آن نیز موجب شورش قبایل محلی می‌شد؛ این روند در کنار عوامل دیگر به ضعف روزافزون الجزائر منجر شد و سرانجام در 1830م. الجزائر اشغال شد. در این مقاله روند تحقق این عامل بهعنوان یکی از عوامل زوال الجزائر بررسی شده است.
محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار؛ اعراب اعراب
چکیده
تاکنون درخصوص مکانیابی بسیاریاز مناطق ایلامی نظراتی مطرح شده، اما به مناطقی همچون زَبشَلی کمتر توجه شده است.از ویژگیهای این منطقه در کتیبههای بینالنهرینی، وجود معادن فلزی در آن است. مطالعۀپراکندگی معادن فلزی در ایران نشان میدهد که در مراکز ایلامی در فارس و خوزستان،هیچگونهمعدنفلزیوجودندارد.امامناطقشمالیاین مراکز ...
بیشتر
تاکنون درخصوص مکانیابی بسیاریاز مناطق ایلامی نظراتی مطرح شده، اما به مناطقی همچون زَبشَلی کمتر توجه شده است.از ویژگیهای این منطقه در کتیبههای بینالنهرینی، وجود معادن فلزی در آن است. مطالعۀپراکندگی معادن فلزی در ایران نشان میدهد که در مراکز ایلامی در فارس و خوزستان،هیچگونهمعدنفلزیوجودندارد.امامناطقشمالیاین مراکز از نقاطی هستند که دارای معادنفلزی هستند، بنابراین، مطالعۀ نواحی پیرامونی مراکز ایلامی ضروری است. یکی از این مناطق،محدودۀ جغرافیایی استان اصفهان است؛ نویافتههای باستانشناختی جدید انجامشده در شهرسبا(ریگسرای ورزنه)،عسگراندراستاناصفهانو نیز شهرستان اردل در استان چهارمحالوبختیاری، وجود محوطههای ایلامیرانشانداد.دراینمقاله،باتحلیلوتلفیقدادههایباستانشناسیو مطالعۀ کتیبههای میان‌رودانی، به مکانگزینیمحدودۀ جغرافیایی زَبشَلی پرداخته شده و محدودۀ حغرافیایی آن پیشنهاد شده است
علی بهادری
چکیده
معروف است که یکی از اقدامات مثبت و عملی شاهان هخامنشی در مواجهه با فرهنگ سرسخت قبیلهای منطقة جنوب غرب ایران از یکسو و نیاز به جلب حمایت قبایل و وحشت از شورش آنان از سوی دیگر برقراری پیوندهای خانوادگی به شکل ازدواجهای سیاسی با مهمترین رهبران قبایل بود. ارتباط سیاسی و خویشاوندی داریوش اول (۴۸۶ـ۵۲۲ ق.م) با گبریاس یکی ...
بیشتر
معروف است که یکی از اقدامات مثبت و عملی شاهان هخامنشی در مواجهه با فرهنگ سرسخت قبیلهای منطقة جنوب غرب ایران از یکسو و نیاز به جلب حمایت قبایل و وحشت از شورش آنان از سوی دیگر برقراری پیوندهای خانوادگی به شکل ازدواجهای سیاسی با مهمترین رهبران قبایل بود. ارتباط سیاسی و خویشاوندی داریوش اول (۴۸۶ـ۵۲۲ ق.م) با گبریاس یکی از همدستانش در سرنگونی گئوماته/ بردیا و رهبر قبیلة پاتیشوری، یکی از قبایل قدرتمند منطقه یادآور رابطة داریوش سوم (۳۳۰ـ۳۳۵ ق.م) واپسین شاه هخامنشی با ماداتس رهبر اوکسیها یکی از قبایل سرکش همین منطقه است. مقالة حاضر با مطالعة تطبیقی دو مورد فوق سعی می‌کند نشان دهد که دستگاه سیاسی هخامنشی چگونه با ایجاد اتحادیههای قبیلهای تحت رهبری معتمدین شاه به تقویت قدرت خود و تداوم آن در طول بیش از دو قرن برمیآمد. مطالعة پیوندهای قبیلهای شاهان هخامنشی به این پیشنهاد ختم میشود که داریوش سوم احتمالاً تباری اوکسی داشته است.
علی احمد الیاسی
چکیده
تاریخنگاری و تاریخنگری مورخان ایرانی در عصر زندیه بهعنوان یکی از حلقهها و ادوار تاریخنگاری شایسته مداقه و بررسی است. آذر بیگدلی از نویسندگان پرکار ایرانی سده دوازدهم محسوب میشود. در ادبیات تاریخی از وی بهعنوان شاعر و تذکره‌نویس یاد میشود؛ اما یکی از جنبههای زندگی علمی وی توجه و عنایت او به تاریخ است که حاصل ...
بیشتر
تاریخنگاری و تاریخنگری مورخان ایرانی در عصر زندیه بهعنوان یکی از حلقهها و ادوار تاریخنگاری شایسته مداقه و بررسی است. آذر بیگدلی از نویسندگان پرکار ایرانی سده دوازدهم محسوب میشود. در ادبیات تاریخی از وی بهعنوان شاعر و تذکره‌نویس یاد میشود؛ اما یکی از جنبههای زندگی علمی وی توجه و عنایت او به تاریخ است که حاصل آن نوشته تاریخی کم‌نظیری است که وی در ضمن اثر ادبی خود گنجانده است؛ بنابراین، هدف اساسی این پژوهش بازکاوی اندیشه تاریخ نگاری آذر بیگدلی است. آذر بیگدلی نه تنها از مورخان سده دوازدهم ایران به شمار میرود، بلکه نقش مؤثری در تداوم و تحول تاریخنگاری عصر زندیه داشته است؛ بهگونهای که وی از یک‌جهت از مورخانی همچون استرآبادی و غفاری کاشانی الگوبرداری کرده و از جهت دیگر، وی از پیشروان نهضت بازگشت ادبی و گرایش به نثر ساده در تاریخ‌نویسی است و تأثیری که سبک نگارش وی بر نثرنویسان بعدی، بهویژه در دورة قاجار داشت، نباید نادیده گرفته شود. کوشش وی در بیان رویداد‌های تاریخی با نثری ساده و روان بعدها در دورة قاجار سرمشق مورخانی همچون دنبلی و خاوری قرار گرفت. ظهور و گسترش جنبههای اجتماعی و اقتصادی و رویکرد علّی و انتقادی و واقعیت‌گرایی و رعایت انصاف و بی‌طرفی در گزارش تاریخ نیز از دستاوردهای تاریخنگاری وی به شمار میرود.
حمید حاجیان پور؛ مجتبی جوکار
چکیده
شهر یزد در دورة تیموری یکی از درخشان‌ترین و پررونق‌ترین دوران خود را پشت سرگذاشت. تاریخ‌های محلی که در این دوران نوشته شدهاند، علاوه بر اینکه خود محصولی از این رفاه هستند، شواهد زیادی از فراوانی ثروت و اقتصاد توسعهیافته را نشان میدهند. پایة اصلی اقتصاد شهر بر تولید و تجارت منسوجات بود. هرچند یزد از کشاورزی خودبسندهای برخوردار ...
بیشتر
شهر یزد در دورة تیموری یکی از درخشان‌ترین و پررونق‌ترین دوران خود را پشت سرگذاشت. تاریخ‌های محلی که در این دوران نوشته شدهاند، علاوه بر اینکه خود محصولی از این رفاه هستند، شواهد زیادی از فراوانی ثروت و اقتصاد توسعهیافته را نشان میدهند. پایة اصلی اقتصاد شهر بر تولید و تجارت منسوجات بود. هرچند یزد از کشاورزی خودبسندهای برخوردار نبود، به خاطر موقعیّت جغرافیایی و قرارگرفتن در مسیرهای تجاری، بهویژه مسیر جنوبی منتهی به هرموز، این امکان را یافته بود که در تجارت آن دوران نقش مهمی ایفا کند. برخورداری از موقعیّت باراندازی و بندرگاهی در کنار دستیابی به صنعت و مهارت لازم برای تولید پارچههای ابریشمی و نخی مرغوب و ارائة آن به بازارهای داخلی و جهانی، اقتصادی پویا و فعال را برای این شهر به ارمغان آورده بود. آرامش نسبی و سیاسی طولانیمدّت در دوران حکومت امیرچقماق زمینه را برای این رشد و بالندگی فراهم کرده بود. آشفتگیهای سیاسی اواخر حکومت شاهرخ، نزاعها و درگیری بین مدعیان سلطنت پس از مرگ شاهرخ، اجحافات مالیاتی و بلایای طبیعی برای مدّتی این توسعه و بالندگی را دچار رکود و وقفه کرد. بررسی اقتصاد شهری یزد و دلایل این رونق و شکوفایی به روش توصیفی و تحلیلی از اهداف این پژوهش است.
علی بحرانی پور؛ افروز مرادی
چکیده
کشاورزی یکی از پایه‌های اصلی ساختار اقتصادی جامعة ایران در دورة اسلامی بوده است؛ لذا اقدامات حکومت‌ها در زمینة کشاورزی و ایجاد ثبات و امنیت بر کار کشاورزی و بهبود آن تأثیر داشت. باتوجه‌به نقش نظام سیاسی در حیات کشاورزی جامعة ایران، بررسی سیاست‌های حکومت‌ها و رویکردهای آنها در قبال اقتصاد کشاورزی حائز اهمیت است. سلسلة ترکنژاد ...
بیشتر
کشاورزی یکی از پایه‌های اصلی ساختار اقتصادی جامعة ایران در دورة اسلامی بوده است؛ لذا اقدامات حکومت‌ها در زمینة کشاورزی و ایجاد ثبات و امنیت بر کار کشاورزی و بهبود آن تأثیر داشت. باتوجه‌به نقش نظام سیاسی در حیات کشاورزی جامعة ایران، بررسی سیاست‌های حکومت‌ها و رویکردهای آنها در قبال اقتصاد کشاورزی حائز اهمیت است. سلسلة ترکنژاد خوارزمشاهی (491-628ق) با شکست سلجوقیان (429-590ق) موفق شد قدرت را در ایران بهدستگیرد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و برمبنای منابع، پاسخگوی این سؤال است که علل سیاسی- نظامی دگرگونی زمین‌داری و اقتصاد کشاورزی خوارزمشاهان چه بوده است.؟ یافته‌ها حاکی از آن است که سلاطین خوارزمشاهی سیاست‌هایی را تا زمان تکش خوارزمشاه درتقویت کشاورزی درپیشگرفتند، اما از روزگار تکش و محمد خوارزمشاه سیاست کلان اقتصادی آنها در واگذاری زمین‌های کشاورزی تحت عنوان اقطاع به امرای ارتش بود. این سیاست به علت رفتار سودجویانة مقطعان در مناطق اقطاعی، رقابت‌های سیاسی سلاطین خوارزمشاهی بر سر تصرف مناطق مختلف و نیاز به استخدام بیشتر ترکان و به‌تبع آن اعطای زمین‌های بیشتر به امرای سپاه و در نتیجه، تناقض و تصادم شیوة تولید دامداری به سبک ترکان کوچرو با شیوة تولید کشاورزی رایج در جامعة روستایی خوارزم، سبب شد اقتصاد کشاورزی خوارزم در این دورة خاص زوال یابد.
سیده فهیمه ابراهیمی
چکیده
مناسبات ایران و ماوراءالنهر از عهد صفوی ـ شیبانی در روندی چالشی، به ایجاد سنتی در مناطق مرزی خراسان منجر شد که تا عهد منغیت همواره در قالب جنگ، صلح، استقرار نیرو، تعدیات ترکتازانه و بهاسارتبردن سرحدنشینان ادامه داشت. در پی یافتن علل، مجموعهای از توسعه‌طلبی‌ها، منافع اقتصادی، سنتهای اجتماعی و بیکفایتیهای سیاسی ...
بیشتر
مناسبات ایران و ماوراءالنهر از عهد صفوی ـ شیبانی در روندی چالشی، به ایجاد سنتی در مناطق مرزی خراسان منجر شد که تا عهد منغیت همواره در قالب جنگ، صلح، استقرار نیرو، تعدیات ترکتازانه و بهاسارتبردن سرحدنشینان ادامه داشت. در پی یافتن علل، مجموعهای از توسعه‌طلبی‌ها، منافع اقتصادی، سنتهای اجتماعی و بیکفایتیهای سیاسی را با پوششی به نام اختلافات مذهبی مییابیم که در عهد شیبانی و پس از آن اشترخانی، تفاوتها و فرازوفرودهایی داشته است. آنچه در این نوشتار با عنوان «اوضاع سرحدنشینان و شیعیان خراسانی در مناسبات سیاسی منغیتیان و قاجارها» مطالعه میشود، بر دوران پس از نادر و استقرار حکومت منغیتیان در ماوراءالنهر تمرکز دارد. پرسش اصلی پژوهش این است که در ادامة روند تاریخی مواجهة ایرانیان و ازبکان که موجب تنش در خراسان شده بود، اوضاع خراسانیان در عهد منغیتیان/قاجارها چگونه و تابع چه مؤلفههایی بود؟ پاسخ اولیه و مدعای ما این است که در مناسبات ازبکان با شیعیان خراسانیِ سرحدنشین و مهاجر، روندی از لشکرکشیها تا تعامل سیاسی با حکومت قاجار شکل گرفته که تابع اوضاع سیاسی و اجتماعی ماوراءالنهر، سیاستورزی دولت ایران، تحولات روز دنیای اسلام (جنبش اتحاد اسلام و مواجهة با استعمار)و شرایط اجتماعی خراسانیان مهاجر در ماوراءالنهر بوده است.
زینب خسروی؛ بهروز افخمی
چکیده
فعالیتبدنی نقشمایۀ اکثر شواهد باستانشناختی در بینالنهرین باستان است؛ امّا به درستی پدیدارشدن و کارکردها و ارزشهای فعالیت بدنی در کلیت فرهنگ بینالنهرین باستان شناخته نشده است. مسائل اساسی پژوهش این است که انواع فعالیتهای بدنی در چه روندی از زندگی مردم بینالنهرین باستان پدیدار شدهاند؟ و چه کارکردها و ارزشهایی ...
بیشتر
فعالیتبدنی نقشمایۀ اکثر شواهد باستانشناختی در بینالنهرین باستان است؛ امّا به درستی پدیدارشدن و کارکردها و ارزشهای فعالیت بدنی در کلیت فرهنگ بینالنهرین باستان شناخته نشده است. مسائل اساسی پژوهش این است که انواع فعالیتهای بدنی در چه روندی از زندگی مردم بینالنهرین باستان پدیدار شدهاند؟ و چه کارکردها و ارزشهایی در ساختار جامعه داشتهاند؟ دادههای پژوهش به شیوه کتابخانهای از منابع باستانشناسی، تاریخی و اساطیری گردآوری‌شده و با روش کیفی توصیفیـتحلیلی مطالعه شدهاند. هدف پژوهش این است که با نگرش کلنگر به فرهنگ، انواع فعالیتهای بدنی در ساختار جامعه بینالنهرین که از دورۀ آغاز شهرنشینی تا پایان دورۀ بابل نو پدیدار شدهاند، تبیین گردند. برآیند پژوهش نشان میدهد هر یک از فعالیتهای بدنی آیینی، رزمی و سرگرمی، انسان بینالنهرینی را در برابر انواع آسیبها اعم از روانی- جسمانی محافظت نموده و زندگی و امنیت را برایش به ارمغان آورده است. فعالیتهای بدنی با قدرت و مذهب عجینشده و اکثر فعالیتهای بدنی به جهان خدایان فرافکنیشده و معنای فعالیتهای بدنی آیینی بر پایۀ اساطیر استوار گردیده است. اساطیر به عنوان باورهای مردمان باستان به فعالیتهای رزمی و سرگرمی پادشاه مشروعیت داده و به فعالیتهای بدنی پر اهمیت در روند زندگی انسان بینالنهرینی تأکید کرده و ارزشهای مشترک جامعه را نمایان کرده است.
هادی دوست‌محمدی؛ داخل خضر رخیص
چکیده
مسئلۀ اختلاف شیعه و سنّی یکی از محوری‍ترین مسائل در تاریخ اسلام و اندیشۀ اسلامی است. این مسئله ابعاد گوناگون دینی، اجتماعی و سیاسی دارد و از همین رو، بسیاری از پژوهشگران با استفاده از ابزارها و شیوه‍های گوناگون، و از دیدگاه خود به بررسی آنها پرداخته‌اند. یکی از این پژوهشگران، دکتر علی الوردی (1913ـ1995م)، جامعه‌شناس و تاریخ‍نگار ...
بیشتر
مسئلۀ اختلاف شیعه و سنّی یکی از محوری‍ترین مسائل در تاریخ اسلام و اندیشۀ اسلامی است. این مسئله ابعاد گوناگون دینی، اجتماعی و سیاسی دارد و از همین رو، بسیاری از پژوهشگران با استفاده از ابزارها و شیوه‍های گوناگون، و از دیدگاه خود به بررسی آنها پرداخته‌اند. یکی از این پژوهشگران، دکتر علی الوردی (1913ـ1995م)، جامعه‌شناس و تاریخ‍نگار عراقی است که در این مقاله به بیان رویکرد و دیدگاه او در مورد این پدیده پرداختهایم. الوردی مخاطبان بسیاری در عراق و کشورهای عربی و جهان داشته و این امر اهمیت آگاهی و بحث و مناقشۀ آثار وی را بیشتر روشن میسازد؛ زیرا نفوذ و عمق بسیاری در جامعۀ مخاطب خود دارد. در نگاه کلی، الوردی پدیدۀ اختلاف میان سنّی و شیعه را پیش از هر چیز نتیجۀ شکاف میان آرمانگرایی و واقعگرایی در بسترهای اجتماعی و تاریخی میداند. در این راه وی به بازتفسیر رخدادهای صدر اسلام هم دست میزند. در قالب این مقاله تلاش شده است دیدگاه او در این زمینهها مورد بحث قرار گیرد.
حسین آبادیان؛ سیروان خسروزاده
چکیده
مقالة حاضر، رقابت‌های آلمان، عثمانی و بریتانیا برای تسلط بر مناطق نفتخیز قفقاز پس از انقلاب بلشویکی روسیه را به بحث می‌گذارد و تأثیر این رقابت‌ها را بر سرنوشت منطقه ارزیابی می‌کند. در این راستا، اهمیت استراتژیک منطقه از منظر سه قدرت بزرگ یادشده بررسی میشود و نیروی پیشبرنده سیاست بریتانیا در قفقاز یعنی نیروی شمال ایران موسوم ...
بیشتر
مقالة حاضر، رقابت‌های آلمان، عثمانی و بریتانیا برای تسلط بر مناطق نفتخیز قفقاز پس از انقلاب بلشویکی روسیه را به بحث می‌گذارد و تأثیر این رقابت‌ها را بر سرنوشت منطقه ارزیابی می‌کند. در این راستا، اهمیت استراتژیک منطقه از منظر سه قدرت بزرگ یادشده بررسی میشود و نیروی پیشبرنده سیاست بریتانیا در قفقاز یعنی نیروی شمال ایران موسوم به دنسترفورس معرفی شده و نقش آن در رقابت‌های منطقهای قدرتهای جهانی مطالعه میشود. مقاله نشان میدهد دنسترفورس بهرغم حضور کوتاهمدت چندماههاش در قفقاز، توانست به هدف اصلی خویش که ممانعت از نفوذ آلمان و عثمانی در مستعمرات بریتانیا در شرق بود، جامة عمل بپوشاند؛ یکی از مهمترین دلایل این موفقیت، شکست آلمان در جنگ اول جهانی و متعاقب آن خروج نیروهای عثمانی از قفقاز بود.
منصور صفت گل
فرج الله احمدی؛ آروین قائمیان
چکیده
بازی بزرگ روسیه و بریتانیا که از دهه‌های نخستین قرن نوزدهم آغاز شده بود، به رویارویی آن دو قدرت در ایران طی سالهای آغازین قرن بیستم منجر شد. رقابت روسیه و بریتانیا در ایران در شرایطی تشدید شد که پس از دور دوم جنگ‌های ایران و روسیه در قفقاز، اعادۀ حاکمیت تاریخی ایران بر هرات در دستور کار دولت ایران قرار گرفت؛ اقدامی که باعث نگرانی ...
بیشتر
بازی بزرگ روسیه و بریتانیا که از دهه‌های نخستین قرن نوزدهم آغاز شده بود، به رویارویی آن دو قدرت در ایران طی سالهای آغازین قرن بیستم منجر شد. رقابت روسیه و بریتانیا در ایران در شرایطی تشدید شد که پس از دور دوم جنگ‌های ایران و روسیه در قفقاز، اعادۀ حاکمیت تاریخی ایران بر هرات در دستور کار دولت ایران قرار گرفت؛ اقدامی که باعث نگرانی سیاستمداران بریتانیایی از بسط نفوذ روسیه در مرزهای غربی هند شد. در دهۀ 1830م (1245ق) تحرکات نظامی ایران در مرزهای شرقی که با حمایت روسیه همراه بود، به محاصرۀ هرات در 1837م (1252ق) منجر شد؛ اما باتوجه‌به واکنش نظامی بریتانیا در خلیج فارس، عملیات نظامی محمدشاه قاجار به شکست انجامید. یافته‌های این پژوهش نشان میدهد که در این بازی بزرگ، در شرایطی که حمایت روسیه از دربار ایران و محاصرۀ هرات ذهن سیاستمداران بریتانیایی را در کلکته و لندن به خود مشغول داشته بود، واکنش سریع و لشکرکشی بریتانیا به خلیج فارس، نتیجۀ کارزار در هرات را به نفع آن کشور رقم زد. از آن پس بود که موقعیت بریتانیا در افغانستانِ امروزی تثبیت شد. این مقاله برخلاف پژوهش‌های دیگر که اغلب مسئلۀ هرات را در چارچوب روابط ایران و بریتانیا، ایران و روسیه و یا روابط ایران و امیرنشین‌های افغان بررسی کرده‌اند، آن را در چارجوب بازی بزرگ روسیه و بریتانیا بررسی و تحلیل کرده است.
علی بیگدلی؛ رسول پیروتی
چکیده
عزیزخان مکری از جمله شخصیتهایی است که در مناسبتها و معادلات سیاسی و فرهنگی قاجاریه نقش تعیینکنندهای داشته است. تبیین نقش او در روابط سیاسی و فرهنگی دورۀ ناصرالدین شاه قاجار، راهگشای تحقیقات کاملتری در برهۀ تاریخی مذکور و گرهگشای ابهامات مختلف تاریخی خواهد بود. در راستای پاسخ به ضرورتِ تبیین جامع و گستردهتر از ...
بیشتر
عزیزخان مکری از جمله شخصیتهایی است که در مناسبتها و معادلات سیاسی و فرهنگی قاجاریه نقش تعیینکنندهای داشته است. تبیین نقش او در روابط سیاسی و فرهنگی دورۀ ناصرالدین شاه قاجار، راهگشای تحقیقات کاملتری در برهۀ تاریخی مذکور و گرهگشای ابهامات مختلف تاریخی خواهد بود. در راستای پاسخ به ضرورتِ تبیین جامع و گستردهتر از حوادث تاریخی این دوره، در این مقاله، جایگاه عزیزخان در روابط سیاسی ایران و عثمانی، تحلیل و ارزیابی شده و با استفاده از روش تحقیق تاریخی، اهمیت آن مورد واکاوی قرار میگیرد. نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از این است که رشد سیاسی عزیزخان در حکومت قاجاریه، بیانگر فضای سیاسی مبتنی بر تبعیضزدایی و عدالتمحوری در توزیع قدرت در دورۀ امیرکبیر است که به کاهش تمایزهای قومی و مذهبی انجامیده است. این نتایج همچنین نشان میدهد که کاهش تنش میان مرزنشینان دو قلمرو، از جمله دستاوردهای رویکرد تنشزدایی عزیزخان در برخورد با التهابات مختلف و کشمکش سیاسی میان ایران و عثمانی به شمار میرود.
حمید حاجیان پور؛ اکبر حکیمی پور
چکیده
حضور پزشکان اروپایی در ایران عصر قاجار، علاوه بر جنبههای بهداشتی و درمانی، جلوههای سیاسی و مذهبی نیز به خود گرفت. در این دوران شیوع روزافزون انواع بیماریهای واگیردار از یکسو، و ناکارآمدی نسبی طب سنتی در درمان بیماریها از سوی دیگر، عرصۀ حیات را برای اقشار مختلف جامعۀ ایرانی تنگ کرده بود. این پژوهش با شیوۀ توصیفی ـ‌تحلیلی ...
بیشتر
حضور پزشکان اروپایی در ایران عصر قاجار، علاوه بر جنبههای بهداشتی و درمانی، جلوههای سیاسی و مذهبی نیز به خود گرفت. در این دوران شیوع روزافزون انواع بیماریهای واگیردار از یکسو، و ناکارآمدی نسبی طب سنتی در درمان بیماریها از سوی دیگر، عرصۀ حیات را برای اقشار مختلف جامعۀ ایرانی تنگ کرده بود. این پژوهش با شیوۀ توصیفی ـ‌تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع کتابخانهای بر آن است به بررسی عوامل بسترساز حضور این پزشکان در جامعۀ ایرانِ عصر قاجار، ارزیابی موانع فعالیت، و نیز گونهشناسی جایگاه و حوزۀ فعالیت آنان بپردازد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که علم نوین پزشکی بهعنوان بخشی از رویة دانشی تمدن غرب، نقش بسیار مهمی در راهیابی کشورهای اروپایی به جوامع شرقی ایفا کرد. درواقع یکی از کلیدهای فهم چرایی و چگونگی روند مناسبات گستردۀ سیاسیـاقتصادی ایران و کشورهای اروپایی در دورۀ قاجار را میتوان در نحوۀ برخورد نظام سیاسی و اجتماعی ایران با رویکردهای نوین درمانی و طب جدید غربی جستجو کرد. چنین تأثیرگذاریای را میتوان در سه حیطۀ یا بُعد سیاسی-اقتصادی، اجتماعی-مذهبی، و علمی دستهبندی و بررسی کرد.
